شیوا قلوزی - دانشجوی کارشناسی ارشد آگرواکولوژی دانشگاه آزاد مهاباد
فرزاد حسین پناهی - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه کردستان
سوران شرفی - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات و تولیدات گیاهی دانشگاه آزاد مهاباد

نگرانی های مربوط به افزایش مصرف انرژی مخصوصا انرژی های غیرقابل تجدید و محدود بودن منابع انرژی و آلودگی های زیست محیطی منجر به افزایش تحقیقات در زمینه ی توازن انرژی در سیستم های تولید گیاهان زراعی شده است. به همین منظور مطالعه ای در راستای ارزیابی بیلان انرژی در مزارع گندم آبی و دیم استان کردستان، طی سال زراعی 1390-91انجام گرفت. 30 مزرعه از مزارع آبی و 70 مزرعه از مزارع دیم موجود در دشت دهگلان را انتخاب و اطلاعات مربوط به نهاده های ورودی و عملکرد گندم در قالب پرسش نامه هایی از کشاورزان مربوطه استخراج گردید. نتایج نشان دادند که میزان کل انرژی های ورودی در مزارع گندم آبی دشت دهگلان 40024/61 مگاژول در هکتار بود و این میزان در مزارع گندم دیم 16260/20 مگاژول در هکتار محاسبه شد. میزان انرژی های خروجی در مزارع گندم آبی دشت دهگلان 66672/85 مگاژول در هکتار و این میزان در مزارع گندم دیم 18093/90 مگاژول در هکتار به دست آمد. میزان کارایی انرژی مصرفی در مزارع گندم آبی 1/67 و این مقدار در مزارع گندم دیم 1/11 برآورد شد. دلیل کارایی بالاتر مزارع گندم آبی دشت دهگلان 15/73 درصد می باشد. همچنین انرژی های تجدیدپذیر در مزارع گندم دیم 17/78 درصد از کل انرژی های ورودی را به خود اختصاص دادند. در مجموع نتایج این مطالعه نشان دادکه پایداری بوم نظام های زراعی تولید گندم در معرض خطر جدی است زیرا بیش از 80 درصد انرژی های مصرفی در این مزارع مربوط به انرژی های غیرقابل تجدید است که منابع تأمین آنها در آینده نزدیک رو به اتمام است. به علاوه مخاطرات زیست محیطی استفاده از مواد شیمیایی نیز نگران کننده است. تغییر در الگوی کشت، استفاده از ادوات ترکیبی و روش های نوین شخم حفاظتی جهت کاهش تردد ماشین آلات، استفاده از کودهای با منشاء طبیعی و رو آوردن به مدیریت تلفیقی آفات، بیماری ها و علف های هرز از جمله مهم ترین راه های کاهش وابستگی به نهاده های غیرقابل تجدید است که باید مورد توجه مسئولین امر و مروجین بخش کشاورزی قرار بگیرد.

انرژی های تجدیدپذیر، انرژی های غیرقابل تجدید، انرژی های مستقیم، بهره وری انرژی