عباس بازرگان - استاد دانشگاه تهران

تحولات اجتماعی- اقتصادی و فناوری های نو در دو دهه اخیر بر آموزش عالی بطور اعم و آموزش مهندسی به طور اخص تاثیر بسزائی داشته اند. از این جمله، می توان به جهانی شدن و گسترش بازار عرضه وتقاضا برای دانش آموختگان رشته های مهندسی ونیز آموزش مهندسی فراملی اشاره کرد. باتوجه به این امر، کیفیت آموزش مهندسی به عنوان دغدغه اساسی دانشکده های مهندسی و دانشگاه های صنعتی قرار گرفته است.بر این اساس، توجه به معیار های کیفیت آموزش مهندسی ،ارزیابی و اعتبار سنجی آن در سطح کشورها،منطقه ها ونیز در سطح بین المللی از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است. در مورد تعیین معیارها ی کیفیت آموزش مهندسی کوشش های چندی در سطح بین المللی انجام گرفته است. از این جمله می توان به "پیمان واشنگتن" Washington Accord)" اشاره کرد. در این باره کشورهای امریکای شمالی پیشقدم بوده اند. ایالات متحده امریکا بیش از یک قرن است که به امر ارزیابی دانشگاه ها و آموزش عالی تخصصی و حرفه ای،از جمله آموزش مهندسی (از طریق )و امثال A.B.E.T می پرداخته است،اما در دو دهه اخیراز طریق پیمان واشنگتن این نوع کوشش ها را گسترده تر کرده است. پیمان واشنگتن که در باره الزامات کیفیت آموزش مهندسی است، ابتدا در سال 1989 بوسیله شش کشور صنعتی مورد توافق قرار گرفت . در سال های بعد شش کشور دیگر به کشور های اولیه اضافه شدند. اخیرا نیز پنج کشور دیگر ،ازجمله آلمان، هند، مالزی، روسیه و سریلانکا درخواست نموده اند که به عضویت این پیمان در آیند از طرف دیگر، پژوهش در باره چگونگی ارزیابی و اعتبار سنجی آموزش مهندسی و بکار بستن نتایج آن به صورت اقدامات تخصصی برای ارتقای کیفیت آموزش عالی،به ویژه آموزش مهندسی ، در سطح بین المللی در سال های اخیر گسترش یافته است. از این جمله می توان به پژوهش های مربوط به کاربرد الگوهای مدیریت کیفیت جامع TQM وایزو ISO 9000 اشاره کرد. هرچند کاربرد دو الگوی یادشده در ارزیابی و ارتقای کیفیت آموزش عالی ،به ویژه آموزش مهندسی، موفقیتی حاصل نکرده است، اما کاربرد الگوی اعتبار سنجی رضایت بخش بوده است. الگوی اعتبار بخشی به وسیله بسیاری از کشورها برای ارزیابی و تضمین کیفیت آموزش مهندسی مورد استفاده قرار گرفته است. همان طور که اشاره شد ، علاوه بر کیفیت دوره ها و برنامه های آموزش مهندسی در سطح ملی، دغدغه دیگری که آموزش مهندسی کشورها را تحت تاثیر قرار داده است آموزش مهندسی فراملی است .این آموزش به صورت های گوناگون عرضه می شود،از جمله برنامه های مشترک میان دو کشور یا از طریق "صادرات" برنامه های آموزش مهندسی از یک کشور به کشوردیگر. بنا براین لازم است که کیفیت این نوع آموزش مهندسی نیز مورد ارزیابی قرار گیرد و تضمن شود. با توجه به مطالب فوق،در این مقاله ابتدا تجربه های یادشده در سطح بین المللی مورد تحلیل قرار خواهدگرفت. سپس یکدهه پژوهش در باره ارزیابی و تضمین کیفیت آموزش عالی ایران،با تاکید بر آموزش مهندسی ، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.در ادامه، به این سئوال هاپاسخ داده می شودکه:" ضرورت ایجاد ساختار مناسب برای تضمین کیفیت آموزش مهندسی ایران چیست؟"و "چگونه می توان ساختار مناسب را ایجادکرد؟"در این راستا، به موقعیت علمی ایران در آموزش مهندسی در میان کشور های خاور میانه، غرب آسیا و آسیای مرکزی اشاره خواهدشد و فرصت فراهم شده برای دانشگاه های با سابقه کشور در عرضه آموزش مهندسی به کشور های منطقه نیز موردبحث قرار خواهدگرفت.