نجم الدین مشکوتی - استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی

قدرعافیت کسی داند که به مصیبتی گرفتار آید ریشه اغلب سوانح صنعتی را می توان در عدم رعایت کامل ملاحظات علم مهندسی فاکتورهای انسانی ( در سطح خرد و کلان ) جستجو کرد . حتی برخی معتقدند که هرحادثه را می توان با استناد به تعریف عام » یک اشتباه با عواقب ناگوارکننده « تحلیل و تشریح ک رد . اص ولاً تبعات و مصیبت های ناشی از سوانح در سیستم های تکنولوژیکی بزرگ و پیچیده مثل کارخانه های شیمیایی و یا نیروگاه های اتمی را که بامواد سمی ( شیمیایی ) و یا خطرناک ( رادیواکتیو ) سروکار دارند، می توانند بسیار مهیب و هولناک بوده و عواقب وخیمی را بدنبال داشته باشند . در این خصوص می توان به دو واقعه مهم زیر اشاره کرد : حادثه انفجار در کارخانه شیمیایی در بوپال هندوستان در سال ١٩٨٤ که برطبق آخرین آمار تاکنون منجر به مرگ ١٤٤١٠ نفر شده است ( خبرگزاری آسیوشیتدپرس ، ٢٧ آگوست (٢٠٠٢ و یا حادثه انفجار در نیروگاه اتمی چرنوبیل در کشور اوکراین در سال ١٩٨٦ که بنابرارزیابی های موثق این حادثه م - الاً چندین هزارنفر را که درمعرض اشعه ( و ریزش مواد ) رادیواکتیو قرار گرفتند را به کام مرگ زودرس خواهد کشانید . این حادثه یکی از زیان بارترین حوادث تاریخ بشری بوده است . %١٢ بودجه کشور اوکراین و %٢٠ بودجه دولتی کشور روسیه سفید (BELARUS) در ظرف سال های جاری صرف حل مسایل ناشی از این حادثه از قبیل معالجه آسیب دیدگان ، اسکان بازماندگان و پاکسازی مناطق آلوده شده است . به گفته یکی از نمایندگان مجلس اوکراین، جبران خسارت های ناشی از این حادثه متجاوز از ٦٠٠ میلیارد دلار هزینه در برخواهد داشت ( روزنامه فاینشال تامیز ، ٢١ آوریل ).١٩٩٥ با اندکی مداقه و تجسم فجایع فوق الذکر ، صحت کلام جاودانه سعدی بیش از پیش موکد گشته و بی شک قدرعافیت یعنی استفاده از دست آوردهای علم فاکتورهای انسانی در طراحی و بهره برداری موثر از تکنولوژی و پیشگیری از حوادث احتمالی آن بیشتر درک خواهد شد .