مجید صوفی - استادیار پژوهشی و معاون پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی است

در سالهای اخیر نقش انسان به صور مختلف نظیر توسعه شهری، جاده سازی، تخریب پوشش گیاهی طبیعی به منظور توسعه زراعت در ایجاد و فرسایش آبکندی در بسیاری از کشورها توسط محققین این رشته اشاره می شود. تحقیق حاضر به منظور تعیین تاثیر کاربری های مختلف در گسترش آبکندها در حوزه آبخیز لامرد انجام شده است. بدین منظور بازدیدهای وسیع میدانی، اندازه گیری بر روی مدارک تاریخی نظیر عکسهای هوایی و نقشه های توپوگرافی در دوفاصله زمانی 1334 و 1373 و استفاده از نرم افزار SPSS جهت تعیین مساحت آبکندها و کاربریهای مختلف و ارایه متغیرهای موثر در گسترش آبکندها مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاصل از اندازه گیری بر روی مدارک تاریخی بیانگر این واقعیت است که مساحت آبکندها در طی چهار دهه پس از 1334 بالغ بر 3 برابر گردیده است. همین نتایج نشان میدهد که ده منطقه مهم آبکندی با مساحت بالغ بر 1000 هکتار در لامردد و علامرودشت ایجاد گردیده است. حوزه های آبخیز لامرد و علامرودشت در قبل از انقلاب بدلیل مهاجرت بسیاری ازسکنه بومی به کشورهای حاشیه خلیج فارس دچار دخالت های انسانی شدید نبوده است ولی پس از انقلاب اسلامی ایران، بازگشت سکنه و افزایش سرمایه گذاری در منطقه توسط دولت و اهالی در توسعه شهری نظیر احداث راه، پل، ساختمان روستایی و شهری و کشاورزی، اکوسیستم طبیعی دچار تخریب شدید گردیده است. آثار تخریب در اطراف روستاها و شهرها به صورت زمینهای لخت، جاده های خاکی در سطح دشت قابل مشاهده است. بررسی آماری با استفاده از رگرسیون چند متغیره نشان میدهد که از بین متغیرهایی نظیر مساحت کوه، مساحت دشت، طول جاده خاکی (جیپ رو)، طول آبکند، مساحت اراضی زراعی و مسکونی و مساحت زمین لخت دو متغیر مساحت زمین لخت وطول جاده خاکی بیشترین تاثیر را بر افزایش مساحت مناطق ده گانه آبکندی در فاصله 1334 تا 1373 دارا بوده است. به عبارت دیگر 78 درصد از تغییرات در مساحت مناطق آبکندی مهم در این آبخیزها توسط این دو متغیر تفسیر می شود. تاثیر این دو متغیر در تمامی مناطق آبکندی لامرد و علامرودشت یکسان نیست. در منطقه آبکندی کمالی (علامرودشت) تاثیر مساحت زمین لخت مشهودتر و در مناطقی نظیر سیگار و کشکو (لامرد) تاثیر جاده های خاکی مشهودتر است.

فرسایش آبکندی ، توسعه آبکند ، تخریب پوشش گیاهی ، استان فارس