عباس عطاپورفرد - کارشناس پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران
شاهرخ حکیم خانی - کارشناس ارشد پژوهشی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
مجید حسینی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران

اجرای برنامه های حفاظت خاک و کنترل رسوب در داخل حوزه ضروری است. لازمه اجرای این برنامه ها، شناسایی منابع اصلی رسوب و در کل مناطق فرسایش پذیر می باشد. به دست آوردن چنین اطلاعاتی از منابع رسوب به روش های معمولی همانند اندازه گیری مستقیم مشکل است. اما روش منشاء یابی مرکز و کمی می تواند مبنایی برای تعیین منشاء رسوبات و سهم هر یک از منابع رسوب از جمله زیر حوزه ها باشد. روش یاد شده جهت تعیین سهم زیر حوزه های آبخیز چنداب با مساحت بالغ بر 97/3 کیلومتر مربع در تولید رسوب به کار رفته است. در طول این پژوهش کانی های رسی به عنوان منشایاب مناسب مورد استفاده قرار گرفته اند. برای این کار از دهانه هر زیر حوزه یک نمونه برداشته شدده و سپس یک نمونه نیز از رسوبات عرصه پخش سیلاب اخذ شده است. نمونه های یاد شده از الک 200 (63 میکرون) عبور داده شده و تحت آزمایش XRD ، نمودار آنها تهیه گردید. در ادامه نوع و مقدار هر کانی رسی در هر نمونه تعیین و به روش همگن سازی خوشه ای، زیر حوزه های همگن تفکیک شدند. سپس با استفاده از مدل چند متغیره خطی، سهم نسبی هر واحد همگن در تولید رسوب تعیین شده است. مقدار میانگین سالیانه تولید رسوبات زیر حوزه بر اساس اطلاعات آماری موجود و همچنین تخمین مقدار رسوبات تجمع یافته در درون کانال ها (به مدت 5 سال) تعیین شده و مقدارمزبور پس از محاسبه درکل حوزه بر اساس نسبت های حاصله ما بین واحدهای همگن تقسیم گردیده است. در ادامه، نتایج حاصله با نتایج روش MPSIAC مقایسه شد.

رسوبدهی ، کانی های رسی ، منشاء یابی ، آبخیز چنداب