علی محمدی ترکاشوند - دانشجوی دکتری خاکشناسی واحد علوم و تحقیقات و عضو هیئت علمی دانشگاه آزا
داود نیک کامی - استادیار پژوهشی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری
مهرداد اسفندیاری - دانشیار دانشگاه تهران و واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی

نقشه اشکال فرسایش در مطالعات فرسایش و رسوب به عنوان یکی از نقشه های پایه و بر اساس شواهخد شاهری فرسایش منطقه تهیه و ارایه می گردد. با توجه به گستردگی کشور و تنوع در شرایط آب و هوایی، فیزیوگرافی، زمین شناسی ، خاک شناسی ، کاربری و پوشش گیاهی، تفاوتهای بسیاری از نظر اشکال فرسایش اعم از سطحی، شیاری، خندقی، توده ای در مناطق مختلف ملاحظه می شود. جهت بررسی و مقایسه روش های مختلف تهیه نقشه اشکال فرسایش 1:250000 در مناطق کوهستانی ، یک مطالعه در حوزه رودخانه های کن و سولقان در شمال غربی شهر تهران انجام گرفت. در مرحله اول، با روی هم گذاری لایه های زمین شناسی، پوشش گیاهی و شیب: زمین شنسای، کاربری و شیب: حساسیت سنگها به فرسایش کابری و شیب، حساسیت سنگها فرسایش، کاربری و ارزیابی منابع و قابلیت اراضی، به ترتیب نقشه های واحد کاری 1 تا 4 تهیه گردید. در مرحله دوم ، 53 نقطه کنترل زمینی از نظر اشکال فرسایشی و شدت آنها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج موید آن بود که نقشه های واحد کاری 1، 2 و تاحدوددی 3، روش مناسبی جهت جداسازی واحدهای همگن از نظر اشکال فرسایش نیستند. در ضمن به دلیل به وجود آمدن تعداد واحدهای بسیار زیاد و یکسان بودن اشکال فرسایش و واحدهای مجاور، موجب صرف هزینه و نیروی کار زیاد می شوند. نقشه واحد کاری 4 باحداقل تعداد واحد بیشترین دقت را نشان داد. در 2 واحد از 6 واحد این نقشه ، 66/6 درصد و در 1 واحد، 85 درصد نقاط کنترلی دارای فرسایش مشابه بودند. در سه واحد دیگر، با کاربری کشاورزی و برونزدگی سنگی ، تقریبا اشکال فرسایش در تمام نقاط یکسان بود. به علاوه برخی ناهمگونی در اشکال فرسایش واحدها به دلیل نوع، عمق و خصوصیات خاک بود.

نقشه فرسایش ، اشکال فرسایش ، تهران