حسینعلی بهرامی - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
تیمور پرنلخ - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
ناصر طهماسبی پور - دانشجوی دکتری آبخیزداری دانشگاه تهران

عامل فرسایش پذیری خاک بیان کمی و کیفی حساسیت ذاتی ذرات یک خاک معین به جدا شدن و انتقال توسط عوامل فرسایشی بوده و در واقع مبین تاثیر بسیاری از خصوصیات خاک و اثرات متقابل آنها می باشد. از عوامل مدیریتی موثر بر عامل مذکور تغییرات کاربری اراضی می باشد که نوع استفاده از اراضی را بیان میکند. ضرورت های توسعه و سیاست گزاری ناموزون برخی از سازمانها ، سبب تغییر کاربری اراضی شده است. که به تلع آن نه تنها فرسایش پذیری خاک تغییر یافته است بلکه خسارات جبران ناپذیری به اراضی مذکور وارد کرده است. بر اساس این بهره برداری بهینه از اراضی و استفاده از فناوریهای نوین در این زمینه، مستلزم تحقیقات کافی در زمینه شناخت منابع اراضی و ارزیابی آنها برای کاربری های اصولی می باشد. تحقیق حاضر، تغییرات فرسایش پذیری خاک را در کاربری و واحدهای اراضی حوزه چم انجیر در استان لرستان مورد برآورد و ارزیابی قرار داده است. پس از تهیه نقشه پایه از طریق سیستم اطلاعات جغرافیایی عمل نمونه برداری از 150 نقطه در واحدهای مطالعاتی با استفاده از دستگاه موقعیت یاب جهانی انجام شد. فرسایش پذیری نمونه های خاک با تکیه بر بافت خاک (روش هیدرومتر)، ساختمان خاک، نفوذپذیری نهایی (استوانه مضاعف) و مواد آلی (روش والکلی بلاک) و از طریق نموگراف ویشمائر تعیین گردیده و از طریق سیستم GIS به کل حوزه تعمیم داده شد و نقشه فرسایش پذیری خاک تهیه گردید. نتایج نشان داد که با تغییر کاربری اراضی و واحدهای اراضی، مقدار عامل فرسایش پذیری خاک تغییر می کند. بطوریکه بیشترین و کمترین آن به ترتیب در کاربری اراضی تحت آیش و کشت آبی و درواحدهای اراضی کوه و دشت رسوبی برآورد گردید. از دلایل عمده تغییرات فرسایش پذیری در انواع کاربری ها و واحدهای اراضی متفاوت بودن مقدارمواد آی در اراضی مذکور، چرای مفرط دامها، عبور بیش از اندازه ماشین الات کشاورزی، و افزایش بی رویه، جمعیت درمنطقه مورد مطالعه بوده است.

کاربری اراضی ، فرسایش پذیری خاک ، قابلیت استفاده از اراضی ، GIS ، GPS ، چم انجیر