سپیده باقری - دانشجوی کارشناسی ارشد شیمی، حاصلخیزی و تغذیه گیاه دانشگاه تهران
حسین میر سید حسینی - هیئت علمی گروه مهندسی علوم خاک پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه

فلزات سنگین در خاک، اشکال شیمیائی مختلفی دارند و به طورکلی در واکنش ها رفتار شیمیائی و فیزیکی متفاوتی نشان می دهند. رفتار شیمیایی و تحرک عناصر غذایی در ریزوسفر مشابه با توده خاک نبوده و خصوصیات گیاه، شرایط کشت و نوع ترشحات ریشه از عوامل تاثیر گذار بر تغییر شکل عناصر هستند. در این پژوهش به منظور بررسی آگاهی از توزیع عنصر کادمیوم بین شکل های مختلف آن در خاک، دو نمونه خاک با خصوصیات نسبتا مشابه به صورت مرکب از لایه ی سطحی ،یکی از منطقه غیر آلوده در شهرستان طالقان و نمونه دوم از مجاورت کارخانه روی زنجان برداشت و مورد استفاده قرار گرفت. با استفاده از جعبه های پلاستیکی محفظه های ریشه دان (Rhizobox) تهیه شد که در داخل آن با ورق های نایلونی سه منطقه 1S (منطقه ریزوسفری)،2S(مجاور به ریزوسفر) و 3S (توده خاک) جداسازی شدند. بذر گیاه سورگوم در منطقه وسط (ریزوسفری) کشت گردید و نقش فعالیت ریشه سورگوم بر تغییر اشکال شیمیایی کادمیوم در مناطق مختلف با استفاده از چهار عصاره گیر( آب، نیترات کلسیم، DTPA، و اسید نیتریک 4 نرمال ) در دو زمان (سه و هفت هفته) و در دو تکرار در قالب طرح آشیانه ای- فاکتوریل بر پایه کاملا تصادفی در شرایط گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق تغییر اشکال کادمیوم و نیز برخی عوامل موثر بر تغییر شکل آن مانند pH، EC، %OC و فعالیت آنزیم دی هیدروژناز بررسی شد. مقدارکادمیوم قابل استخراج با اسید نیتریک در منطقه ریزوسفر خاک 1 و 2 به ترتیب دارای روند افزایشی و کاهشی بود. این موضوع می تواند ناشی ازافزایش تثبیت آن در شکلهای غیر تبادلی خاک 2 باشد. ترشحات دی هیدروژناز در هر دو خاک در منطقه ریزوسفری نسبت به غیر ریزوسفری در سطح (05/0 درصد) افزایش معنی داری نشان می دهد.این ترشحات نقش مهمی در تشکیل کلات با کادمیوم در هر دو نوع خاک داشتند. این موضوع موجب کاهش مقدار کادمیوم قابل دسترس گیاه می گردد. با توجه به نتایج این تحقیق و برخی دیگر از منابع علمی، نظر به فاکتور انتقال 9/14 و زیست توده نسبتا بالا در سورگوم کشت شده در مناطق غیرصنعتی، این گیاه انتخاب مناسبی جهت بیش اندوزی کادمیوم در این مناطق می باشد.

کادمیوم، سورگوم، ریزوسفر، بیش اندوز، عصاره گیری