فریدون قدیمی عروس محله - استادیار گروه معدن دانشگاه علم و صنعت ایران - واحد اراک
افشین پورمتین - کارشناس مرکز تحقیقات سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی

منشا یابی رسوبات از مباحث قابل توجه در رسوب شناسی است. برای تعیین منشا رسوب می توان از ترکیب کانی شناسی، ترکیب شیمیایی (اکسیدهای اصلی و عناصر فرعی) استفاده کرد. در مقاله حاضر، با اندازه گیری میزان 10 اکسید اصلی و 18 عنصر فرعی و همچنین بافت در رسوب خروجی حوضه و رسوب درمنشا و با استفاده از تجزیه و تحلیل آماری خوشه ای و متمایز کننده، اهمیت منشا و رابطه آن با رسوب خروجی حوضه مشخص گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که اکسیدهای اصلی (P2O5, Mno, TiO2, Na2O, Fe2O3, MgO, k2O, CaO, Al2O3, SiO2) نوع منشا را نیز تعیین می کند. مسئله فوق با استفاده از مقادیر بالای مربع کای (X2) و ضرایب بالای همبستگی کانونی ثابت شده است . بررسی با استفاده از عناصر فرعی (Th, La, Ce, Co, Ni, Cu, Zn, Pb, Rb, U, Sr, Ba, S, Cr, V,F,W) نظیر اکسیدهای اصلی نشان داد که رابطه رسوب معلق خروجی با رسوب منشا تنها از نظر مکانی مورد تایید بوده وتعیین اینکه رسوب معلق مربوط به کدام منشا می باشد مشکل است. اما با تجزیه و تحلیل آماری بافتی رسوبات (درصد فراوانی گراول، ماسه، سیلت و رس) براحتی نمی توان نوع منشا را در منطقه مشخص نمود. ضمنا این بررسی مشخص شد که اکسیدهای TiO2 , K2O ، P2P5 عناصر فرعی W.V.Co مهمترین متغیرهای تعیین کننده رابطه رسوب معلق در خروجی و رسوب در منشا می باشند.