مجید زنجانی جم - کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان
مسعود رسولی - کارشناس مدیریت آبخیزداری سازمان جهادکشاورزی استان زنجان

خاک یکی از منابع طبیعی مهم هر کشور می باشد که امروزه، فرسایش آن به عنوان یکی از خطرات جدی برای توسعه به شمار می آید. در مناطقی که فرسایش کنترل نمی شودخاکها بتدریج فرسایش یافته و حاصلخیزی خود را از دست داده و از چرخه تولید خارج می شوند. پس لازم است مناطق بحرانی و حساس به فرسایش شناسایی و اقدامات حفاظتی در آنها به اجرا در آید. منطقه مورد بررسی بخشی از حوزه آبخیز زنجانرود می باشد که در محدوده 36 درجه و 39 دقیقه و 16 ثانیه تا 36 درجه و 46 دقیقه و 32 ثانیه عرض شمالی و 48 درجه و 5 دقیقه و 36 ثانیه تا 48 درجه و 15 دقیقه و 21 ثانیه طول شرقی واقع شده است. این حوزه بخشی از حوزه آبخیز رودخانه سفید رود می باشد. هدف از این مقاله ارزیابی خطرپذیری فرسایش خاک حوزه آبخیز حاج ارش با استفاده از مدل USLE در یک محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) می باشد. دراین راستا نقشه ها وداده های مورد نیاز وارد محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی شده و بعد از سازماندهی و پردازش، یک بانک اطلاعاتی برای تجزیه و تحلیل تهیه گردید. با استفاده از فرمول میزان فرسایش و لاس بندی آن در 5 رده، نقشه خطرپذیری فرسایش حوزه در محیط GIS ترسسیم شد. این مطالعه نشان می دهد این سیستم می تواند تمام پارامترهای مورد نیاز در اجرای مدل فوق شامل نقشه های فرسایش دهندگی باران، فرسایش پذیری خاک، طول شیب، شیب زمین، پوشش گیاهی اقدامات حفاظتی را با هم ترکیب کرده و نقشه شدت فرسایش اراضی را ارائه دهد. با استفاده از این نقشه می توان اولویت اجرای طرح های حفاظتی مدیریتی رادر مناطق مختلف مشخص کرد . نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد در این حوزه آبخیز، اراضی مرتعی که در پایاب حوزه واقع شده اند فرسایش کمی داشته و زمینهای کشاورزی که در آنها اقدامات حفاظتی کشت رعایت نمی گردد، دارای فرسایش زیادی می باشند.

فرسایش خاک ، زنجانرود ، مدل GIS , USLE