کیومرث حبیبی - عضو هیئت علمی مهندسی شهرسازی دانشگاه کردستان
سعید نظری عدلی - دانشجوی کارشناسی ارشد شهرسازی دانشگاه تهران

یکی از مخرج مشترکهای اساسی اکثر طرحهای توسعه کالبدی - فضایی بافتهای شهری برنامه های مداخله جزئی و ساختاری در اراضی شهری است مهمترین شاخصهای مورد نظر در این تغییرات شامل اصلاح شبکه گذر گاهی ، تغییر ضوابط ساخت و سازاین . تغییر کاربری اراضی و یا نوع استفاده از زمین است . در مکان یابی کاربری های جدید شهری به ویژه خدمات عمومی مولفه هایی چون شعاع عملکردی ،دسترسی مناسب ، ابعاد تفکیکی ،سازگاری کاربری ، تناسب مکانی ،مرکزیت هندسی و ..... می یابد که تعیین سازگاری و یا ناسازگاری کاربری های شهری از اساسی ترین و پیچییده ترین مولفه های تعیین امکانات و فرصتهای مداخله است . (Pettit, Pullar and Stimson 2001, 24) این شاخص از مفهومی به نام " همسایگی " منتج می گردد که تعیین آن محتاج مقایسات ماتریسی و زوجی است . بدیهی است که هر چه تعداد واحدهای ساختمانی مورد نطر افزایش یابد حجم معادلات و مقایسات را افزایش می دهد از این رو نیازمند ابزارها و تکنولوژی های جدیدی است که این محاسبات را هوشمند و دقیق انجام دهد و نتایج بکار گیری ابزاری قویبه نام سیستم اطلاعات مکانیGIS نشان دهنده یافتن مسیر های تازه جهت افزایش کاربرد های GIS (است . (Stillwell, Geertman and Openshaw 1999, 15) این مقاله تاثیر انوع ماتریس های همجواری را در برنامه ریزی کاربری اراضی بررسی می کند . ماتریس های همجواری تکنیکی برای حمایت از تصمیم گیری چند معیاره است که می تواند در زمینه مساله یابی و نیز ارزیابی سناریوهای مختلف مورد استفاده قرار گیرد . نمونه موردی مورد استفاده در این مطالعه منطقه خاک سفید واقع در شرق تهران می باشد . این منطقه پس از تخریب محله ای معروف به جزیره در سال 1380 که محل بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی بود به سرعت در حال رشد از لحاظ کیفی و کالبدی است . به همین دلیل نیاز به یک برنامه کاربری زمین برای هدایت انواع رقابت انواع کاربری ها برای نفوذ به این محله ضروری به نظر می رسد . ماتریس های همجواری به کار رفته برای مدلی مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی و ارزیابی ارزیابی انواع فعالیت های موجود دراین محله توسط دودویی همسایگی ها محاسبه شده است . مدل این امکان را به ما می دهد که فعالیت ها ناسازگار ( بر اساس هدف تعیین شده برای توسعه محله ) را که مانع توسعه منطقه می باشد، مشخص کنیم تا در برنامه کاربری زمین آن ها را محدود نماییم .

برنامه ریزی کاربری زمین، مدل سازی، ماتریس های همجواری، خاک سفید