ابراهیم فتاحی - استادیار و عضو هیات علمی پژوهشکده هواشناسی

الگوهای مختلف گردش جوی شرایط آب و هوایی متفاوتی را باعث می شوند. برای مثال تغییر در فراوانی وقوع الگوهای گردش جوی و تیپ های هوا منجر به تغییر الگوی بارش می شود، بنابراین مطالعه و بررسی تیپ های هوا می تواند به عنوان معیاری برای بررسی تغییرات الگوی بارش به کار گرفته شود. تغییر پذیری بارش یکی از مهمترین فاکتورهای آب و هوایی است که سیستم های طبیعی و اقتصادی را کنترل می کند. این موضوع به ویژه در مناطقی نظیر ایران که در منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده چشمگیر تر است. در مقاله حاضر رابطه فراوانی تیپ های هوا با شاخص ENSO مورد تحلیل قرار گرفته است. به منظور طبقه بندی تیپ های هوا، داد ه های روزانه مربوط به تراز 500 هکتوپاسکال و سطح زمین در فصل زمستان طی دوره آماری 2003-1931 از مرکز داده های NCEP تهیه گردید. برای طبقه بندی تیپ های هوای روزانه، از روش تحلیل عاملی و خوشه بندی استفاده شد و در نهایت 8 تیپ هوای اصلی در فصل زمستان برای ایران شناسایی شد. به منظور شناسایی ارتباط بین فراوانی انواع تیپ های هوا با فازهای مثبت و منفی ENSO داده های ماهانه شاخص فوق نیز از مجموعه داده های بازسازی شده NCEP استخراج گردیدو فراوانی هر یک از تیپ های هوا طی فازهای مثبت ، منفی و نرمال محاسبه شد. نتایج نشان داد که تیپ های هوای پر فشار اروپای شمالی، پر فشار مرکزی، پر فشار اروپای شرقی و تلفیق سامانه پر فشار سیبری با پر فشار اروپایی در فاز El Nino از فراوانی بیشتری برخوردارند. در حالی که تیپ هوای پر فشار سیبری وپر فشار شرقی – شمال شرقی در دوره های La Nino بیشتر است.

الگوهای گردش جوی ، تیپ های هوا ، تحلیل عاملی ، خوشه بندی ، انسو ، ایران