مهسا واعظ تهرانی - کارشناس شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور
جمال محمدولی سامانی - دانشیار گروه سازه های آبی ، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده کشاورزی، گروه

برآورد ضریب زبری دارای اهمیت زیادی در تخمین دبی جریان رودخانه ها می باشد. تحلیل برآورد دبی جریان ازجمله مسائل مهم در مدیریت منابع آب به شمار رفته و برای مخازن و عملکرد مربوط به آنها مانند کنترل سیل، هشدار وبهره برداری بهینه از اهمیت بزرگی برخوردار می باشد و منابع خطا یا عدم قطعیت در چنین تحلیلی می تواند ناشی از عدم امکان پیش بینی قطعی ضریب زبری، شیب و تعیین مشخصات هیدرولیکی باشد. در این راستا تحلیل عدم قطعیت (Uncertainty Analysis) می تواند درک درستی از نقش عوامل تاثیرگذار بر پدیده ایجاد کرده و شناختی راجع به سهم هر کدام از پارامترهای ورودی بر خطای ظاهر شده در مدل خروجی ارایه دهد. در این مطالعه سه رودخانه یکی در ایران و دو تا در کشور نپال انتخاب شده و مقادیر n (ضریب زبری مانینگ) از روشهای متفاوتی از جمله معادله Jarrett’s ، معادله Limerinos’s و روش Cowan بدست آمده و تا 10%± و 25%± تغییرات در آن در نظر گرفته شده است. از روش LHS نیز برای تعیین میزان عدم قطعیت دبی سیلاب با توجه به معادله مانینگ استفاده شده به علاوه آنالیز حساسیت برای تعیین اهمیت فاکتورهای مختلف عدم قطعیت با توجه به روش همبستگی و تغییرات10%± و 25%± در ضریب زبری انجام گرفته است. عدم قطعیت کلی دبی جریان در روش LHS برابر 0/31 در رودخانه رودان، 0/24 در رودخانه آرون و0/25 در رودخانه چایانگ می باشد و در هر سه رودخانه ضریب زبری مهمترین فاکتور تعیین کننده عدم قطعیت دبی جریان با 30، 20 و 22 درصد عدم قطعیت می باشد. در اغلب موارد تغییر 100%± درمقدار n تغییر قابل ملاحظه را در مقدار دبی جریان ایجاد نمی کند. اما تغییر 25%± درمقدار n به طور میانگین باعث یک تغییر 30-20% در دبی جریان می شود. به طور عمومی با تندترین شیب، کمترین نسبت عرض به عمق و بیشترین زبری بیشتری تغییرات را در دبی ملاحظه میشود. با توجه به این تحقیق می توان نتیجه گرفت عدم قطعیت در ضریب زبری تقریبا به معنای میزان عدم قطعیت در دبی جریان می باشد . در دو روش به کار گرفته شده در آنالیز حساسیت مطابقت خوبی را با یکدیگر نشان می دهند.

دبی سیلاب ، ضریب زبری ، عدم قطعیت ، LHS ، آنالیز حساسیت