مهسا اقحوانی شجری - دانشجوی کارشناسی ارشد اگرواکولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
جبار فلاحی - دانشجوی دکترای اکولوژی گیاهان زراعی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

گیاه دارویی عناب با نام علمی Ziziphus jujuba مترادف با Z. sativa Gaertner و Z. vulgaris Lam و با نام انگلیسی Jujube متعلق به خانواده Rhamnaceae می باشد گیاهان این جنس در نواحی مدیترانه ای، آفریقا، استرالیا، جنوب شرق آسیا، و به خصوص کشورهای چین و کره جنوبی پراکنش وسیعی دارند کشور چین عمده ترین تولید کننده این محصول می باشد به طوری که حدود 90 درصد تولید جهانی عناب متعلق به این کشور است تولید عناب در این کشور در سال 2001 حدود 1/400/000 تن اعلام شده است بنا بر آمار سال 1387، کل سطح زیر کشت عناب در ایران 833 هکتار گزارش شده که از این میان 748 هکتار بارور و 85 هکتار غیر بارور بوده است در این سال میزان کل تولید کشور ایران، 1812 تن و عملکرد محصول 2422 کیلوگرم در هکتار گزارش شده است. این گیاه در استان های خراسان جنوبی (778 هکتار) ، خراسان رضوی (30 هکتار) ، اصفهان (15 هکتار) ، سیستان و بلوچستان (6/6 هکتار)، لرستان (1/8 هکتار) ، ایلام (0/8 هکتار) ، قم (0/2 هکتاغر) و مرکزی (0/1 هکتار) کشت و کار شده و استان های خراسان جنوبی ، خراسان رضو و اصفهان به ترتیب با 1709، 46،و 25 تن در سال بیشترین تولید را به خود اختصاص داده اند سطح زیر کشت این گیاه در استان خراسان جنوبی در سال 1389 حدود 1200 هکتار با میانگین عملکرد 2100 کیلوگرم در هکتار و تولید کل سالانه 2500 تن ذکر شده این مقدار دارای ارزش افزوده 62/5 میلیون ریال در هر هکتار است که در بین گیاهان باغی و زراعی موجود در الگوی کاشت استان خراسان جنوبی، بیشترین مقدار می باشد. با عنایت به اطلاعات موجود سهم ایران از بازار جهانی عناب کمتر از 0/2% می باشد با توجه به سازگاری بالای این گیاه به نش های محیطی موجود در ایران مانند خشکی، شوری، و سرما و با توجه به خواص دارویی و ارزش های غذایی عناب و در کنار آن نیاز غذایی پایین این گیاه ضرورت دارد تا تحقیقات جامعی در زمینه تولید و توسعه کشت این محصول در کشور صورت پذیرد.

عناب، گیاهان دارویی، خراسان جنوبی، تنش های محیطی