اصغر کهندل - استادیار پژوهش و هیئت علمی پژوهشکده مطالعات توسعه جهاد دانشگاهی واحد تهران
فرحناز خلقی سیگارودی - استادیار پژوهش و هیئت علمی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی واحد تهران
نغمه پیروزی - پژوهشکده مطالعات توسعه جهاد دانشگاهی واحد تهران

گیاه کلپوره همدانی یا مریم نخودی همدانی یک گونه دارویی می باشد که در نواحی مختلف ایران منطقه البرز و اطراف تهران مخصوصا در نواحی نیمه بایر و کوهستان های نیمه خشک پراکنش وسیعی دارد گیاهان متعلق به این جنس دارای خواص دارویی بوده و در طب سنتی استفاده می شوند هدف از این مطالعه بررسی ترکیبات شیمیایی قسمت های هوایی و اکولوژیکی گونه دارویی گیاه مریم نخودی همدانی با نام علمی Tecurium polium از خانواده (Lamiaceae) بود اسانس گیاه به روش تقطیر با آب با استفاده از دستگاه کلونجر تهیه شد ترکیبات شیمیایی اسانس با کمک دستگاه های کروماتوگرافی GC و GC/MS انالیز گردید موارد مورد تحقیق رویشگاه این گیاه عبارت بودند از: درصد شیب، جهت جغرافیایی، بافت خاک، اقلیم، متوسط بارندگی سالانه، میانگین درجه حرارت ، همچنین با استفاده از دستگاه GPS مختصات جغرافیایی رویشگاه مورد نظر و ارتفاع از سطح دریا مشخص گردید و خواص دارویی گونه فوق نیز با استفاده از منابع بررسی شد . 57 ترکیب که جمعا 85/75 درصد ترکیبات اسانس را شامل می شدند شناسایی گردیدند ترکیبات اصلی تشکیل دهنده اسانس گیاه شامل کاریوفیلن اکساید (13/08 درصد) ، ترنس - کاریوفیلن (6/66 درصد) ، 7- اپی- آلفا- سلین (6/09 درصد)، بتا- ادسمول (4/90 درصد) و اسپاتولنول (4/88 درصد) بودند در این میان بیشترین ترکیبات مربوط به سزکوئی ترپن های اکسیژنه 37/23 درصد و هیدروکربن های سزکوئی ترپنی 32/87 درصد بودند. سایر ترکیبات شامل هیدروکربن های مونوترپنه (6/87 درصد) ترکیبات غیر ترپنوئیدی (4/57 درصد)، مونو ترپن های اکسیژنه (3/94 درصد) و دی ترپن های اکسیژنه (0/40 درصد) در رتبه های بعدی قرار داشتند این گیاه معرف شرایط اقلیمی خشک سرد بوده در بستر خاک های شنی- سیلت، شی 30-10 درصد ف جهت شیب جنوب شرق ، دامنه ارتفاعی بین 1600 و 1500 متر از سطح دریا متوسط بارندگی 229/4 میلیمتر و میانگین حداقل و حداکثر درجه حرارت سالیانه 4/2 و 22/9 درجه سانتیگراد رویش می یابدو از نظر خواص درمانی قسمت مورد استفاده گیاه سرشاخه های گلدار گیاه است بنابراین تحقیقات علمی نشان داده اند که این گیاه دارای اثرات : مقوی، نیرو دهنده، ضد تشنج، ضد درد، ضد تب، ضد زخم اثنی عشر، ضد التهاب، ضد میکروب، ضد اشتها، انتی اکسیدان، پایین آورنده کلسترول و تری گلیسیرید سرم می باشد جهت شناسایی ترکیبات شیمیایی فعال گیاه تحقیقات بیشتری ضروری می باشد و نیز به دلیل دارا بودن خواص دارویی با ارزش می توان آن را مورد بهره برداری قرار داد.

اکولوژیک، ترکیبات شیمیایی، گونه دارویی، Tecurium polium