حشمت اله خسروی نیا - دانشیار بخش علوم دامی دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان
علی صالح نیا - لابراتور تحقیقات کاربردی گیاهان دارویی خرمان ، لرستان، خرم آباد
سید عزت اله رفیعی علوی - استادیار گروه پاتوبیولوژی دانشگاه علوم پزشکی لرستان خرم آباد

مرزه گیاهی دارویی شناخته شده ای در طب سنتی است که اخیرا پودر و اسانس آن به ترتیب به عنوان افزودنی خوراک و آب در پرورش طیور مورد توجه قرار گرفته است در این آزمایش تاثیر مقادیر صفر، 1500، 3000، 4500، 6000 و 7500 قسمت در میلیون از مخلوط 1 به 2 اسانس مرزه و امولسیفایر پلی سوربات 80 همراه با مقدار 3500 قسمت در میلیون پلی سوربات 80 (به تنهایی) به عنوان 7 تیمار آزمایشی بر روی 420 قطعه جوجه یک روزه بررسی شد برای هر تیمار 3 تکرار هر یک شامل 20 جوجه، در نظر گرفته شد در 28 روزگی 5 جوجه نر و 5 جوجه ماده از هر تکرار برای ارزیابی متغیرهای مورد نظر و اخذ نمونه خون کشتار شد . افزودن اسانس مرزه به آب موجب کاهش وزن کبد و قلب جوجه ها در سن 28 روزگی شد برای هر دو عضو کاهش وزن برای مقادیر بیش از 1000 قسمت در میلیون اسانس تفاوت معنی داری با گروه شاهد داشت (0/05>p). میانگین وزن بورس فابرسیوس برای تمام جوجه های تحت تیمارهای آب حاوی اسانس پایین از گروه شاهد بود ولی فقط تفاوت بین تیمار 2500 قسمت در میلیون با گروه شاهد معنی دار شد (0/05>p). میانگین غلظت آنزیم های کبدی آلکالین فسفاتاز، گلوتامیک پیرویک ترانس آمیناز سرم (SGPT) و گلوتامیک اگزالواستیک ترانس آمیناز سرم (SGOT ) برای گروه شاهد و مرغ های دارای دسترسی به آب حاوی سطوح مختلف اسانس مرزه تفاوت معنی داری نداشت (0/05p). میزان اسید اوریک خون مرغ های شاهد به طور معنی داری بالاتر از مرغ های تحت تیمارهای آب حاوی اسانس بود (0/05>p). غلظت اوره در خون جوجه ها در سن 28 روزگی تحت تاثیر افزودن اسانس مرزه به آب آشامیدنی قرار نگرفت (0/05>p). سطح کراتینین خون به طور معنی داری تحت تاثیر وجود اسانس در آب قرار گرفت. کمترین و بیشترین غلظت کراتینین خون به ترتیب مربوط به تیمارهای 1500 و 2500 قسمت در میلیون اسانس بود. نتایج این آزمایش نشان می دهد که افزودن اسانس مرزه به آب آشامیدنی اثر سمیت قابل توجهی بر کبد جوجه های گوشتی تا سن 28 روزگی ندارد ولی با توجه به تغییر نسبت متابولیت های مربوط به کلیه باعث بروز نارسایی در عملکرد این عضو می شود.

اسانس، مرزه، آب آشامیدنی، سمیت، کبد، کلیه ، جوجه مرغ