خدیجه احسانی دیزج یکان - استادیار گروه گیاهپزشکی گیاه شناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی
کیانوش چقامیرزا - دانشجوی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی
سید محمد معصومی - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، ژنتیک دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی

لاله واژگون (Fritillaria imperialis L.) گیاهی چند ساله از خانواده سوسن (Liliaceae) که از لحاظ دارویی و زینتی دارای اهمیت فراوانی است. اصلاح ژنتیکی ان به دلیل اطلاعات اندک در زمینه ذخایر توارثی این گیاه محدود بوده است لذا بررسی تنوع ژنتیکی آن ضروری به نظر می رسد در این مطالعه تنوع ژنتیکی 81 نمونه لاله واژگون شامل 33 نمونه از آذربایجان غربی ، 23 نمونه از کردستان و 25 نمونه از کرمانشاه با استفاده از نشانگر مولکولی ISSR مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور بر روی DNA ژنومی استخراج شده از برگ های جوان واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) با استفاده از 14 آغازگر ISSR انجام گردید. از 133 قطعه DNA تولید شده 95 تا (71/42%) از انها چند شکلی نشان دادند. قطعات یا نوارها بر اساس وجود (1) یا عدم وجود باند (0) کدگذاری و با استفاده از نرم افزار NTSYS-pc تجزیه داده ها انجام شد. با استفاده از ضریب تشابه جاکارد ماتریس تشابه توده ها محاسبه شد و بر اساس آن تجزیه خوشه ای به روش COMPLETE انجام و دندروگرام ان ترسیم گردید. در دندروگرام حاصل، توده های مورد مطالعه در 4 گروه اصلی طبقه بندی شدند. بیشترین شباهت بین دو نمونه از استان آذربایجان غربی با میزان تشابه 71/05% و کمترین شباهت بین نمونه ای از کردستان با نمونه ای از کرمانشاه با میزان تشابه 29/72% مشاهده شد. به طور کلی نتایج این مطالعه وجود تنوع زنتیکی در حد مطلوبی را در بین توده های مورد بررسی نشان داد همچنین نتایج این تحقیق بیانگر آن است که ISSR روش مناسبی برای انگشت نگاری و ارزیابی تنوع ژنتیکی در میان توده های لاله واژگون می باشد.

تنوع زنتیکی، لاله واژگون، ISSR، تجزیه خوشه ای، شمال زاگرس