مهین جان قربانی - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان

کشور ایران با دارا بودن تنوع آب و هوایی گسترده و ذخیره ژنتیکی گیاهی فراوان یکی از غنی ترین کشورها از نظر امکانات و استعدادهای طبیعی به شمار می رود گیاهان بومی که جزء ذخایز ژنتیکی کشورند ضمن تطابق با شرایط اکولوژیک و خشکسالی های اخیر بقای خود را حفظ و حتی زادآوری کرده و نسل خود را پایدار نگه داشته اند . تعداد زیادی از این گیاهان بومی دارای خواص دارویی می باشند. اولین وظیفه متخصصین و برنامه ریزیان شناخت و حفظ این ذخایز و پتانسیل ها می باشد این وظیفه بدون شناخت اصول اکولوژیک از جمله، بررسی خصوصیات اکولوژیک و فنولوژیک گونه های گیاهی هر منطقه امکان پذیر نیست . به منظور کشت انبوه گونه های دارویی بومی در اراضی زراعی جهت استفاده در صنایع دارویی و همچنین جلوگیری از تخریب رویشگاه های طبیعی این گیاهان که به عنوان مخازن ذخایر ژنتیکی می باشند اولین قدم شناسایی، معرفی و بررسی خصوصیات اکولوژیک و فنولوژیک آنها می باشد تا با توجه به مشابهت های زیست محیطی در مناطق مختلف کشور از آنها در مناطقی با شرایط اکولوژیک مشابه سود جست. در این راستا مطالعه ای روی مشکک سفید انجام شد . ابتدا نمونه های گیاه و خاک از مناطق مختلف در استان های اصفهان و چهار محال و بختیاری از جمله فریدونشهر، فریدن، خوانسار، گلپایگان ، چادگان ، تیران، نجف آباد ، زرین شهر، شهرضا ، سمیرم ، بروجن و لردگان جمع آوری و به هرباریوم منتقل و با استفاده از فلورها نامگذاری دقیق علمی شد. سپس با مسافرت های صحرایی به رویشگاه گیاهان از خصوصیات گیاهشناسی ، فنولوژی، خاک اقلیم ، شروع فصل رویش و گل و میوه و خزان و ارتفاع از سطح دریا یادداشت برداری شد. نتایج نشان می دهد که :1- نام علمی مشکک سفید Ajuga Ging & Benth chamaecistus می باشد و ارتفاع بوته 15 تا 30 سانتیمتر است. 2- اقلیم رویشگاه ها مرطوب معتدل با زمستان های بسیار سرد، خشک و گرم با زمستان های نیمه سرد، و یا مرطوب معتدل با زمستان های بسیار سرد (با روش پیشنهادی برای ایران) اقلیم منطقه طبق روش کوپن و گوسن نیز تعیین شد. میزان بارندگی رویشگاه ها بین 500-270 میلی متر می باشد. 3- مشکک سفید از نظر بافت خاک در خاک های رسی، رسی- لومی، یا سیلتی ، PH=7/3-8/6 و EC=0/6-1/7mmμ/cm و 55/7-26/5% آهک را تحمل می کند. 4- شروع فصل رویشی اواسط اسفند فصل گل اوایل خرداد تا اواخر تیر ، میوه های اواسط خرداد تشکیل و تا پاییز بعد روی بوته ها دیده می شوند 5- مشکک سفید دارای اثر ضد باکتریایی و خصوصااثرات ضد قارچی می باشد.