مریم زارعی - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم گیاهی پیام نور اصفهان
اباصلت حسین زاده کلاگر - دکترای علوم سلولی و مولکولی دانشیار و عضو هیئت علمی گروه زیست شناسی دانشکده علوم پایه دانشگاه مازندران
حامد یوسف زاده - دانشجوی دکترای جنگلداری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس

جنگل های هیرکانی با انبوهی از گونه های گیاهی یکی از منابع ارزشمند دارویی است که بسیاری از گونه های آن در طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرند یکی از این گونه های ارزشمند نمدار (Tilia) می باشد گل های این گیاه اجزای بسیار ارزشمندی از نظر پزشکی هستند گل های درختان نمدار برای تنوعی از هدف های دارویی در درمان گیاهی شامل خلط آور، ضد انقباض، مسکن، تعریق آور، هضم غذا، و درمان بیماری هایی نظیر آنفولانزا ، سرفه، فشارهای عصبی به کار می روند. فقدان نگرش علمی و بهره برداری بی رویه از این گونه گیاهی سبب از دست رفتن بسیاری از ذخایر ژنتیکی آن گشته است بنابراین انجام مطالعات ژنتیکی در راستای اتخاذ راهکارهای مدیریتی مناسب برای حفاظت و احیا این گونه ارزشمند ضروری به نظر می رسد بدین منظور شش رویشگاه از این گونه در سطح جنگل های هیرکانی شامل رویشگاه لوه (گالیکش) بندبن (سواد کوه)، صلاح الدین کلا (نوشهر) ، دلیر (چالوس) ، ولیک بن(ساری) ، اسالم (پره سر) انتخاب و تنوع ژنتیکی آنها از طریق نشانگر پلی مورفیسم DNA تکثیر شده تصادفی (Random Amplified Polymorphism DNA) ارزیابی شد. میانگین درصد پلی مورفیسم و هتروزیگوسیتی مورد انتظار به ترتیب 58/33 درصد و 0/134 بود. بالاترین درصد پلی مورفیسم متعلق به دو جمعیت لوه و بندبن (80 درصد) و کمترین آن مربوط به جمعیت صلاح الدین کلا (30 درصد) بود تفاوت ژنتیکی پایین بین جمعیت ها (PhiPT=0.033 و P = 0.180) یافت شد. تنوع ژنتیکی بین جمعیت ها 3 درصد و درون جمعیت ها 97 درصد و شاخص شانون (Shannon index) بدست آمده 0/224 بود. به طور کلی اگرچه میزان تنوع در گونه های گیاهی بسته به مکانیزم تولید مثلی آن متفاوت است ولی نتایج این تحقیق میزان پاینن تنوع در سطح جمعیت های نمدار و همچنین ایزوله شدن برخی از جمعیت های این گونه از یکدیگر را نشان داد.

گیاهان دارویی، Tilia، پلی مورفیسم، RAPD، تنوع ژنتیکی