محمدرضا ساری - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم و صنایع غذایی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
مهران اعلمی - استادیار دانشکده علوم و صنایع غذایی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

شیرین بیان (Glycyrrhiza uralensis) گیاهی دارویی است که در مناطق مختلف آسیا و جنوب اروپا رشد می کند ریشه شیرین بیان که به ریشه شیرین نیز معروف است به طور گسترده ای در طب سنتی به منظور درمان برونشیت ، سرفه ، کنترل ترشح غدد فوق کلیوی ، التیام درد مفاصل و ... مورد استفاده قرار می گیرد آب تحت شرایط بحرانی (SBW) ، آب داغ تحت فشاری است که برای نگهداشتن آن در حالت مایع کافیست (نقطه بحرانی آب، 22/4 مگاپاسکال و 374 درجه سانتیگراد). SBW خواصی نظیر دانسیته و واکنش پذیری بالا، حلالیت مناسب برای ترکیبات آلی با وزن مولکولی نسبتا پایین و قابلیت هیدرولیز باندهای استری و اتری را در زنجیره پلیمر دارد. استخراج با آب تحت شرایط بحرانی (SBW) برای ریشه شیرین بیان (LR) در 4 دمای مختلف (50، 100، 200 و 300 درجه سانتیگراد) و سه زمان 10، 30 و 60 دقیقه انجام شده و سطوح ترکیبات فراسودمند عصاره SBW مورد ارزیابی قرار گرفته اند مشخص شده که تیمار SBW ریشه شیرین بیان فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره ها را افزایش می دهد. هنگامیکه استخراج SBW در 200 درجه سانتیگراد و 60 دقیقه یا 300 درجه سانتیگراد و بیش از 30 دقیقه انجام شود فعالیت جذب رادیکال های آزاد قدرت کاهندگی و محتوای کل ترکیبات فنولی عصاره های LR افزایش می یابد ترکیبات فعال اصلی نظیر گلیسیتریتیک اسید (GA) و گلیسیریزین (GL) الگوهای استخراج متفاوتی دارند . GA و GL به ترتیب در استخراج 100 درجه سانتیگراد به مدت 30 و 60 دقیقه با این روش در حداکثر مقدار حضور دارند لیکوئیریتین (LQ) که یکی دیگر از ترکیبات فراویژه LR محسوب می شود بیشترین مقدار را در استخراج SBW با دمای 300 درجه سانتیگراد به مدت 60 دقیقه نشان می دهد نتایج نشان می دهد که شرایط دما و زمان استخراج SBW به طور قابل توجهی فعالیت آنتی اکسیدانی و سطوح ترکیبات فراسودمند تغذیه ای و دارویی را تحت تاثیر قرار می دهد.

ریشه شیرین بیان، آب تحت فشار، ترکیبات فراسودمند، فعالیت آنتی اکسیدانی، استخراج