عطااله شاهسواری - کارشناس ارشد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
سید کمال کاظمی تبار - دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

دم اسب equisetum hyemale L. یا horsetail و به عربی ذنب الخیل و امسوخ ، گیاهی است سه کربنه پایا و ارتفاع ان بین 60-20 سانتی متر و در نواحی مرطوب و اراضی باتلاقی و سایه پسند و زیر درختان و در حاشیه جنگل ها و عموما در فصل بهار رشد می کند دم اسب در شمال ایران و کشورهای اروپایی ، آسیا و ارتفاعات هیمالیا به طور خودرو می روید. این گیاه دو نوع ساقه دارد. نخست ساقه های بارور اسپوردار و قرمز که کوتاه و پوشیده از برگ های کشیده زبر و به هم چسبیده است و دیگری ساقه نازا که برنگ سبز بوده که بعد از آن رشد می کند و مصرف طبی دارد این ساقه ها بلند راست ، گره دار و دارای شاخه های سبز و شکننده می باشند این گیاه در اروپا و چین به صورت دارویی استفاده می کنند. این گیاه سرشار از سلیس است و 70 درصد خاکستر آن حاوی این ماده می باشد و به همین علت بنام Silica نیز معروف است. از ساقه های آن برای جلا دادن چوب های قیمتی استفاده می شود خاکستر این گیاه معده و روده را پانسمان می کند و جلوی تخمیرات غیر طبیعی را می گیرد. همچنین به علت داشتن مواد معدنی برای جلوگیری از کرم خوردگی دندان ها و درمان نقرس و سنگ کلیه استفاده می شود از ضماد آن جهت التیام جراحات و زخم های سخت استفاده می شود گیاه فوق را از کنار رودخانه بابل رود جمع آوری و با استفاده از دستگاه آون در آزمایشگاه خشک و از آن عصاره پروپیلن گلایکول که ماده موثره آن فلاونوئید است بدست اورده که این ماده به صورت مصرف تونیک (ماده انرژی زا) ، نرم کننده مو مورد استفاده قرار می گیرد با استفاده از دستگاه کلونجر ماده موثره کل آن در آزمایشگاه استخراج و سپس مقدار پروپیلن گلایکول موجود در فلاونوئید ان با استفاده از TLC مورد شناسایی و ارزیابی قرار گرفت.

گیاه دم اسب، سلیس، پروپیلن گلایکول و TLC پلیت