زین العابدین امیدمهر - عضو هیات علمی بخش فنی و مهندسی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی سمنان شاهرود

هر ساله بخش قابل ملاحظه ای از گندم تولیدی کشور در مراحل مختلف به صورت ضایعات از چرخه مصرف خارج میشود. یکی از مهمترین مراحل ضایعات، افت در مرحله برداشت است. بنابراین اولین قدم جهت برنامهریزی برای کاهش ضایعات گندم، برآورد مقدار ضایعات در مرحله برداشت محصول و شناسایی عوامل موثر بر آن میباشد. در این مطالعه در حین برداشت محصول با کمباین در شهرستان دامغان (استان سمنان)، تعداد 8 مزرعه انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد، میانگین افت کل (طبیعی+ کمباینی) 10/7 درصد بود، که این مقدار افت بیش از حد قابل قبول و استاندارد جهانی میباشد. میزان افت طبیعی و کمباینی گندم به ترتیب 2/9 و 7/8 درصد بود. بیشترین مقدار افت کمباینی گندم مربوط به دماغه کمباین 5/1) درصد) بود و افت از انتهای کمباین و افت طبیعی، با 2/8 درصد بود که عمدتا مربوط به واحد کلش کشها و افت افت خوشه بود. چنانچه ذکر شد در شهرستان دامغان دلیل عمده افت گندم مربوط تنظیم نبودن کمباین(بویژه دماغه کمباین) میباشد. بنابراین آشنایی کشاورز و رانندهی کمباین با طرز کار کمباین و تنظیمات آن در کاهش افت میتواند موثر باشد. همچنین نتایج نشان داد که حدود80 درصد از کمباین های مورد بررسی با طول عمر بالای 13 سال در امر برداشت فعالیت دارند. اما اندازهگیری افت نشان داد، که صرفا0 عمر بالای کمباین موجب افزایش ضایعات نمیگردد. به طوری که در برخی موارد مشاهده گردید که کمباین هایی با عمر بالای 13 سال با داشتن راننده ی با سابقه و مجرب و انجام تنظیمات لازم در مقایسه با کمباین های جدیدتر دارای افت و ضایعات کمتری بودند. بهر حال عوامل کنترل افت تنها به تنظیمات صحیح برنمیگردد و عوامل بسیار دیگری از جمله فرسودگی کمباین یا عوامل مدیریت و برنامه ریزی در زمان برداشت در این امر دخیل هستند. عواملی همچون زمان برداشت محصول، رطوبت محصول، رطوبت هوا، وضعیت پستی و بلندی زمین، ضریب اطمینان عملکرد صحیح سیستمهای کمباین نیز در کاهش افت محصول موثر هستند، و افراد دستاندرکار در امر برداشت باید از تجربه و دانش کافی در زمینه عملیات برداشت برخوردار باشند.

افت طبیعی، افت کمباین، برداشت گندم، تنظیم کمباین