فرزانه کریمی - دانشجوی کارشناس ارشد مرمت و احیا بناهای تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده مرمت
نیما ولی بیگ - دکترای مرمت و احیای بناهای تاریخی، استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده مرمت

گستره شکل گیری رصد خانه های ایرانی عرصه ای است برای دسته بندی رصد خانه که شباهت ها و تفاوت ها را آشکار می سازد. تحلیل تفاوت ها و شباهت ها در کالبد اجزا می تواند ویژگی های خاص و عام رصد خانه های پیش و پس از در ایران را در حوزه سیر تکاملی آن ها مشخص سازد. روش مطالعه مقایسه ای راهکاری برای تحلیل چگونگی و چرایی تفاوت های رصد خانه های ایران در گستره کالبد رصد خانه ها آن ها با وجود شباهت ها، ارایه می دهد. روند شکل گیری رصد خانه های ایرانی تا کنون برای یک مطالعه مقایسه ای جهت دسته بندی ویژگی های رصد خانه های پیش و پس از اسلام به کار بسته نشده است. روش داده اندوزی در این پژوهش مطالعات کتابخانه ای و میدانی است و سپس با تحلیل و ترسیم نمونه ها انجام می پذیرد. در این پژوهش، برای نخستین بار روش مطالعه مقایسه ای را جهت تحلیل رصد خانه ها در گستره کالبد اجزا به کار خواهد بست. جستار پیش رو بر آن است تا چگونگی و چرایی تفاوت ها و شباهت های به دست آمده در گستره روند شکل گیری مورد تحلیل قرار دهد. یافته های پژوهش فرم های اصلی تشکیل دهنده رصد خانه های ایرانی را از نظر مفاهیم بصری آشکار ساخت و همچنین منجر به آشکار سازی ویژگی های جدیدی از رصد خانه های نخستین شد.

رصد خانه های نخستین، سیر تکاملی رصد خانه، کالبد اجزا، روش مطالعه مقایسه ای