میراحمد لشته نشائی - استاد یار گروه عمران ، دانشکده فنی ، دانشگاه گیلان
میرعبدالمجید مهرداد - استادیار گروه عمران دانشکده فنی دانشگاه گیلان
علیرضا فیروزفر - دانشجوی کارشناسی ارشد عمران، دانشکده فنی ، دانشگاه گیلان

امروزه رسوب زدائی از مخازن سدها با ایجاد فرسایش پ سرونده به عنوان یکی از مؤثرترین و کاربردی ترین روشهای مقابله با پدیده رسوب در سدها مورد توجه قرار گرفته است .نتایج قبلی انجام عملیات تکمیلی شاس در مخزن سدسفی درود با احداث کانال انحرافی در رودخانه شاهرود در سال ١٣٦٧ مؤید بازده خوب این روش جهت احیای مخزن سدم یباشد. در این روش با احداث یک بند خاکی و انحراف جریان آب از تالوگ اصلی به داخل یک کانال انحرافی که درداخل تراس رسوبی حفر شده اس ت، به علت افزایش تنش برشی در بست ر، رسوبات نهشته شده در مخزن به پایی ندست هدایت م یشون د.هدف از مقاله حاضر بررسی مبانی تئوری و عملکرد فرآیند فرسایش پس رونده در تخلیه رسوبات از مخازن سدها با تأکید بر نتایج حاصله از سدهای سفیدرود و تاریک در استان گیلان می باشد. در این پژوهش ضمن ارائه یک مدل ریاضی جهت تخمین مقدار فرسایش پس روند ه، کلیه پارامترها و عوامل مؤثر در این پدیده مورد بحث قرار گرفته و تاثیر هر یک از آنها بر مقدار انتقال رسوب بررسی شده است . نتایج مدل ریاضی با مشاهدات عینی و اندازه گیریهای انجام شده در خصوص سدهای سفیدرود و تاریک مقایسه شده که منجر به نتایج قابل قبولی شده است . به عنوان نمونه عملیات انجام شده جهت رسو بزدائی از دریاچه سد انحرافی تاریک منجر به تخلیه حدود ٣٥٠ هزار متر مکعب رسوب در مدت زمان ١٠ روز از طریق مجرای تخلیه کننده تحتانی سد به پائین دست شده است که تطابق بسیار خوبی را با نتایج پیش بینی شده توسط مدل ریاضی نشان می دهد.

رسو ب زدائی ، مخازن سدها، فرسایش پس رونده، تنش برشی ، بسترکانال ، جداره کانال