حبیب ا... بصیرزاده - کارشناس ارشد سازه های هیدرولیکی، سازمان آب و برق خوزستان
حسین صمدی بروجنی - دانشجوی دوره دکتر یگرای شتاسیسا تآبیاری، دانشگاه شهیدچمران،اهواز

سد دز با ارتفاع٥ / ٢٠٣ متر بلندترین سد کشور است که از سال ١٣٤٢ به بهره برداری رسیده و منافع بسیار زیادی بخاطر تأمین آب مورد نیاز ١٢٥ هزار هکتار اراضی پائین دست، تولید برق و کنترل سیلاب در سطح منطقه و کشور به همراه داشته است . براساس نتایج هیدروگرافی و آمار دبی و رسوب ایستگاه بالادست مخزن سد دز هر سال بین ١٥ تا ٢٠ میلیون متر مکعب رسوب وارد دریاچه سد شده که این ر سوبات باراندمان تله اندازی نزدیک به ١٠٠ درصد انباشت می گردد . با توجه به عدم انجام عملیات آبخیزداری در سطح حوزه، سد دز حداقل مواجه با ١٠٠ سال پیری زودرس می باشد .در این مقاله به معرفی روشهای مختلف کنترل رسوب و مزایا و معایب هر یک از آنها پرداخته شده و با توجه به محدودیتهای بهره برداری و اجرایی ، کارائی هر یک از این روشها برای سد دز بررسی شده است . سپس با پیشنهاد یک روش کام ً لا ابداعی برای هدایت جریان های غلیظ (چگال) به سمت سرریزهای دریچه دار سد به طراحی اولیه و ارزیابی مسایل هیدرولیکی و اجرایی آن پرداخته شد ه است . برای این منظور از یک شافت قائم مستغرق که بین لایه های فوقانی مخزن ورودی سرریز حایل شده و امکان تخلیه را فقط از لایه های تحتانی حاوی جریان غلیظ فراهم می کند، استفاده می شود . با این روش پی شبینی می شود راندمان تله اندازی مخزن به حدود ٦٤ درصد رسیده و منافع زیادی بخاطر افزایش عمر مفید سد حاصل گردد .

جریا نهای غلیظ، ، سددز، سرریز، رسوب گذاری، رسوبشویی