منصوره اسلامی - مدیر دفتر فناوری های نو، سازمان آب و برق خوزستان
سیدمصطفی کامروافر - رئیس گروه مطالعات بهره برداری از شبک ههای آبیاری و زهکشی، سازمان آب و ب
غلامرضا شکوهی فر - کارشناس مهدسین مشاور آروین خام

در دشت دزفول و درحاش یه جنوب شرق ی شبکه آب یاری دز واقع در شمال استان خوزستان، سد انحراف ی و شبکه آب یاری موسوم به عج یرب با وسعت ناخالص ۷۶۵۰ هکتار واقع شده که قد یمی ترین شبکه آبیاری و زهکشی متعلق به بخش خصوص ی در ایران محسوب م ی گردد. شرکت کشاورزی جنوب که در اواخر دهه ۲۰ تأسیس شده و سازنده و مالک شبکه آب یاری عج یرب است، نخست ین شرکت خصوص ی فعال در زم ینه آب ی اری مدرن در کشور به شمار م ی رود . تمامی سهامداران و اعضا ی ه یئت مد یره ا ین شرکت از مالکان اراض ی و کشاورزان قد یمی منطقه هستند. این شبک ه که در سال ۱۳۲۹ ساخته شده، آب مورد نیاز خود را به م یزان حداکثر ۱۴ متر مکعب در ثانی ه از رودخانه عج یروب تأم ین م ی نما ید و به همین دلیل نیز به شبکه عجی روب معروف است . شبکه شامل ی ک سد انحرافی با سه در یچه و ظرف یت تخل یه ۲۰ متر مکعب در ثانیه، 6/8 کیلومتر کانال درجه یک (با پوشش خاکی)، 8 کیلومتر کانال درجه ۲ (در ۱۵۰۰ هکتار از اراض ی سهامداران شرکت )، ۳۲ کیلومتر کانال درجه ۲ سنت ی و زهکش اصلی م ی گردد . کلیه تأس یسات و سازه ها بوس یله شرکت کشاورز ی جنوب ساخته شده و بهره بردار ی م ی شوند . این شبکه به صورت کاملا خصوص ی و به وسیله هیئت مدیره شرکت کشاورزی جنوب اداره می شود و هیچ سازمان یا ارگان دولت ی در مدیریت شبکه دخالت ندارد . شرکت تمام ی عملی ات تأم ین، انتقال و توز ی ع آب و همچن ین نگهداری و تعم یرات سد و کانالها را بر عهده دارد و علاوه بر سهامداران، سا یر کشاورزان منطقه آب مورد نیاز خود را از طر یق خرید آب از شرکت تأم ین می نمایند. برداشت آب توسط کشاورزان بدون ه یچ کنترل ی و با نرخ بس یار نازل صورت م ی گ یرد که غالبأ نیز پرداخت آب بها را به تعو یق انداخته و ی ا اصلا نم ی پردازند . در نتیجه سهم کشاورزان در تأم ین هز ینه های بهره بردار ی سالانه اندک است و تقر یبا تمامی هزین هها توسط سهام داران شرکت یه میزان حداقل ممکن و با دشوار ی پرداخت م ی گردد . از آن جا که ساخت و بهره بردار ی از شبک ههای آبیاری توسط بخش خصوص ی (که مجلس در سال ۱۳۸۲ قانون مربوط به آن را نیز تصویب کرده است) به عنوان ی ک راهکار در برون رفت از م شکلات و چالشها ی فرارو ی بخش دولت ی مورد توجه قرار گرفته است، شناخت وضع یت شرکت و نحوه احداث این شبکه، مشکلات و راه ماندگار ی آن می تواند به عنوان ی ک نمونه و الگو برا ی مشارکت بخش خصوصی در امور ساخت و مد یریت شبک ههای آبیاری و تدوین برنام هها و سیاست گذار یهای لازم در ای ن زمینه مورد استفاده قرار گیرد.

شبکه آبیاری و زهکشی، سد انحرافی عجیرب، شرکت سهامی کشاورزی جنوب، رودخانه عجیرب، مدیریت مشارکتی، مشارکت بخش خصوصی