جلال خدایاری - دکتری فلسفه دین از دانشگاه ریشویل آمریکا

چگونه می توانیم فهم بهتری از محتوای اندیشه سیاسی اسلام یا مسلمین در گذشته یا حال داشته باشیم و به توضیحبهتری از این اندیشه های سیاسی دست یابیم ؟ نظریه سازی می تواند با سؤالی درباره مطلب و چیز هایی که می خواهیمبهتر بفهمیم آغاز شود . این مقاله به بهره گیری از آموزه های بین الاذهانی متفکران مسلمان ، از روش قیاسی و سپس بارجوع به اجزای پراکنده و متنوع این اندیشه ها در جریان ها ، متفکران و آثار مرتبط این حوزه از روش استقرائی کوشیدهاست تا به فهمی دستگاهمند از اندیشه های سیاسی اسلام دست یابند . سپس ارکان سه گانه دین اسلام یعنی اعتقاداتو اخلاقیات و احکام به عنوان مسلمات و یقینیات ، به مثابه نقطه اطمینان بخش و سکویی مطمئن برای جستاری نظریدر اندیشه سیاسی اسلامی قرار گرفته است . از این رو در اندیشه سیاسی اسلامی نیز اعتقاد سیاسی ، اخلاق سیاسی وفقه سیاسی از ارکان تلقی شده است . ضمن شرح مختصر این سه ، تعاملات شش گانه آن ها شناسایی و تأثیرگذاریهای هر یک از آن ها بر دیگری در متن واقعیات فرد ، جامعه و دولت تئوریزه شده است . در درون هر یک از این تعاملاتشش گانه فروعات دیگری نیز شناسایی و سازماندهی نظری شده است . کثرت موضوع هر یک از سبد های سه گانه وتعاملات شش گانه ، در درون سه قالب اسلام حق ، اسلام محقق در نظر دانشمندان و اسلام محقق در عمل مسلمانان واسلام احجقق در عملکرد دولتمردان موجب شده است تا جستار نظری حاضر در مقام توضیح اندیشه و در مقام تولیداندیشه انعطاف داشته باشد . وجه انتقادی و رهایی بخش آن در قدرت فاصله افکنی بین وضعیت موجود مسلمانان ووضعیت مطلوب اسلام است . به این ترتیب شناسایی قله های مطلوب و آرمانی در اسلام حق و نفس الامری دین به نوعیدر کار سیاستگزاری اجرایی » می ماند که به ما در مطالعات پژوهشی مدد می رساند و فراتر از آ « مفاهیم خالص » ساختنو طراحی نظام سیاسی مطلوب یاری می دهد ، به نحوی که پژوهشگر یا سیاستگزار بداند در هر سبد معرفتی و تعاملاتشش گانه به دنبال چیست؟ و چه تأثیرگذاری ها و تأثیرپذیری هایی را می توان انتظار داشت؟

اندیشه سیاسی اسلام ، جهان اسلام ، نظریه سیاسی