هادی قربانی - استادیار گروه آب و خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود
محمد اکبری شمسی خان - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد زمین شناسی زیست محیطی دانشگاه صنعتی شاهرو

زمین شناسی پزشکی علمی است که بین مواد حاصل از فرآیندهای زمین شناسی، انتشار و توزیع مکانی و زمانی بیماریها در انسان و سایر موجودات ارتباط برقرار م ی کند . این علم به تا ٔ ثیر و نفوذ فاکتورهای محیطی بر توزیع جغرافیایی برخی بیماریها در انسان و حیوانات می پردازد و ضمن ارائه هشدارهای احتمالی سعی در ارائه راه حل مناسب دارد . قدمت و تاریخچه زمین شناسی پزشکی به سال 1271 میلادی و سفر مارکو پلو به چین و بیماریی به نام کشان در بعضی نواحی این کشور بر می گردد . زمین شناسی پزشکی جدید از قرن 19 میلادی یعنی زمانیکه مشخص شد بسیاری از عناصر معدنی برای سلامتی انسان ضروری است، آغازگردید . عناصر موجود در بدن انسان و حیوانات به سه گروه عمده تقسیم می گردند . عناصری که برای سلامتی ضروری و لازم هستند مانند : کلسیم ) ) Ca ، فسفر ) ) P ، منیزیم ) ) Mg ، سدیم ) ) Na ، پتاسیم ) ) K ، کلر ) ) Cl ، عناصری که از اهمیت کمتری نسبت به گروه اول برخوردارند مانند : آهن ) ) Fe ، مس ) ) Cu ، منگنز ) ) Mn ، ید ) ) I ، روی ) ) Zn و عناصری که حتی مقادیر کم آنها نیز برای بشر سمی و مضر بوده مانند سرب (Pb) ، نیکل (Ni) ، آرسنیک (As) ، کادمیوم (Cd) ، کروم (Cr) ، جیوه (Hg) و ممکن است باعث ایجاد بیماریهای متعددی در انسان شوند . علاوه بر عناصر، برخی کانیها و ترکیبات نیز نظیر آزبست، سمی و مضر بوده و ممکن است مشکلات زیست محیطی و سلامت جدی نظیر انواع سرطانها را برای افراد در معرض آنها ایجاد کنند . از آنجا که منشاء اولیه و اصلی تمامی این عناصر و ترکیبات، سنگها، کانیها و بطور کلی تشکیلات زمین شناسی است، مطالعات زیست محیطی مربوط می تواند نه تنها از جهات زمین شناختی بلکه از جنبه های پزشکی - سلامت حائز اهمیت فراوان باشد . این مقاله سعی بر آن دارد تا با نگاهی بر تاریخچه زمین شناسی پزشکی به بررسی و تحلیل مطالعات مرتبط با زمین شناسی پزشکی در ایران، با تاکید بر تحقیقات نگارندگان این مقاله و سایرین، پرداخته و هشدارهای لازم را برای افراد در معرض خطر فراهم آورد .

زمین شناسی پزشکی، محیط زیست، عناصر، آزبست، بیماری