سیدجلال ضیائی - دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

مقدمه : در میان حوادث غیر مترقبه مسئله برق گرفت گی و صاعقه کمتر مورد بحث قرار گرفته است و این در حـالی اسـت کـه استفاده از برق مسئله عمومی و همگانی بوده و برق گرفتگی حادثه ای است که در محـل کـار یـا منـازل اتفـاق مـی افتـد . بـا پیشرفت تکنولوژی بروز حوادث برق گرفتگی کمتر شده . ولی تنها در آمریکا هر سال حدود یک هزار مرگ و میر ناشـی از بـرق گرفتگی گزارش می شود . مسئله صاعقه شیوع کمتری داشته و هر سال یکصد مر گ و میر در آمریکا گزارش می شود .. این دو حادثه غیر مترقبه در مردان 4 تا 5 برابر شایع تر از خانم ها می باشد در بعضی گزارشات 5 درصد سوختگی ها ناشـی از برق گرفتگی می باشد . بحث : حوادث ناشی از برق گرفتگی و صاعقه از لحاظ فیزیوپاتولوژی و مکانیسم بروز علا ئم شـباهت بـه یکدیگر دارند . به طور کلی سیستم عصبی مرکزی و محیطی نسبت به سایر بافت های بدن نسبت به برق گرفتگی حساس تر و آسیب پذیر تر است . معمولاً ضایعات پاتولوژیک به دو صورت ایجاد می شود : در یک دسته بلافاصله و در دسـته دیگـر ضـایعات تاءخیری در سیستم عصبی ظاهر م ی شود . جریان الکتریکی با ولتاژ بالا ( بیش از 1000 ولت ) و ولتاژ پا یین هـر دو در سیـستم عصبی ضایعاتی را باعث می گردد و مکانیسم ایجاد ضایعات پاتولوژیک در سیستم عصبی ناشی از جریان مستقیم برق و برخورد با غشاء نرونی ، عروق خونی و عضلات بوده و معمولاً حرارتی از این برخورد ایجاد شده که خود باعث آسیب مضاعف مـی گـردد . معمولاً سیستم میلین آسیب زیادی نمی بیند . یافته های پاتولوژیک شامل قطعه قطعه شدن آکسون ها – ضایعات حفره ای در شاخ قدامی نخاع گلیوز واکنشی در نخاع و انسفالوپاتی در مغزگاهی دیده می شود . علائم بالینی دامنه و سـیعی دارد و بـستگی به ولتاژ جریان و میزان حساسیت فرد نسبت به آن دارد و تنها علائم بالینی مـی توانـد یـک احـساس نـامطبوع ناشـی از بـرق گرفتگی باشد تا مرگ بیمار . ولی به طور معمول علائم به دو دسته مرحله حاد و مرحله تـ أخیری تقـسیم مـی شـود . علائـم در مرحله حاد مهمترین علائم شا مل اختلال هوشیاری به صورت کما، حملات اپی لپسی، سـردرد، گیجـی، خـستگی و تغییـرات خلقی و شخصیتی می باشد . علائم در مرحله ت أخیری پس از برق گرفتگی بروز می کند که شامل علائم پارکینسونیسم، اختلال مخچه ای، میلوپاتی، علائم نخاعی، ترمبوز سینوس وریدی، حملات صرع و گاهی ع لائم نوروپاتی بروز می کند . یکـی از عوامـل مؤثر در بروز ضایعات سیستم عصبی و دامنه بروز علائم بالینی نوع جریان برق، ولتاژ جریان، میـزان تمـاس بـا جریـان بـرق، مسیر ورود جریان و در نهایت میزان مقاومت بیمار می باشد . مـدیریت درمـان در حـوادث بـرق گرفتگـی و صـاعقه شـام ل محافظت از سیستم قلبی عروقی و ضایعات نخاعی می باشد . بیمار باید در بیمارستان از نظر Monitoring قلبـی اقـدام گـردد . توجه به دفع ادرار و جلوگیری از ورم مغز از اصول اولیه درمان است . اختلال الکترولیتی بخصوص سدیم و منیزیم تهدیدکننـده است . بنابراین محدود کردن مایعا ت وریدی، برقراری دیورز و تجویز استروئید از نکات مهم درمـان اسـت . علائـم تـ أخیری مثـل پارکینسونیسم و ترمبوز سینوس وریدی و غیره به صورت علامتی و درمان اختصاصی در هر کدام انجام گردد . نتیجه گیری : در حوادث غیرمترقبه به طور کلی سیستم عصبی مرکزی و محیطی در خطر آسیب جدی بوده لذا در اورژانس ها مشاوره نورولوژی می تواند از آسیب سیستم عصبی جلوگیری کرده و یا عوارض بر جا مانده به حداقل تقلیل یابد . بیشترین حـوادث غیرمترقبـه در محیط های کار و یا محل های تفریحی دیده می شود لذا آموزش در کاهش حوادث و ضایعات سیستم عصبی و یـا مـرگ و میر می تواند موثر باشد . آموزش پزشکان عمومی و آشنا کردن آنها با انواع حوادث غیرمترقبه می تواند در درمان و جلوگیری از عوارض کمک کننده باشد .