جواد بابائی - مرکز بهداشت هشترود

در شرا یط بحرانی خصوصاً اورژانس های پیچیده، در اثر وقفه در خدمات بهداشتی در برنامه های کنترل بیماری ها، عـدم دسترسی به مراقبت های بهداشتی، سوء تغذیه یا قطع تدارکات و هماهنگی ضـعیف بـین سـا زمان هـای مختلـف مـسئول ارائـه خدمات بهداشتی، احتمالاً مخاطرات ناشی از بیماریهای قابل پیشگیری افزایش می یابند ، بیماری های مسری می توانند باعـث مرگ و میر و از کار افتادن تعداد زیادی گردند . کنترل بیماری هـا در شـرا یط اورژانـسی بایـد مـورد توجـه ویـژه قـرار گیـرد و واکسیناسیون نیز یکی از مجموعه اقدامات مهم برای پیشگیری از برخی بیماری ها در چنین شرا یط است . واکسیناسیون معمولاً به دو شکل ایمن سازی همگانی ( بسیج ایمن سازی ) و ادامه و پی گیری برنامه های جاری ایمن سازی کـشوری اسـت . در ایـن مقاله سعی خواهد شد تا نحوه سازماندهی برنامه های واکسیناسیون و ایمن سازی را در شرایط اورژانسی مورد بحث قرار دهیم . متن : شیوع بیماری های واگیر در حوادث غیر مترقبه به چهار عامل زیر ارتباط دارد : ) 1 تراکم جمعیت ) 2 جابجائى جمعیـت (3 منهدم شدن سرویس هاى بهداشتى ) 4 توقف برنامه هاى بهداشت . فراوان تـرین بیمـ اری هـا یی کـه پـس از وقـوع حـوادث مشاهده می گردد عبارتند از : بیماریهای روده ای که به سه عامل یادآوری شـده قبلـی وابـسته انـد ، نتـایج دراز مـدت ماننـد افزایش بیماریهای منتقله بوسیله حشرات و بیماریهای قابل پیشگیری کودکان بوسیله واکسن در رابطه با عدم توجـه بـه عامـل چهارم یعنی توقف برنامه های بهداشت عمومی می باشد . بیماری های اسهالی، عفونت های حاد تنفـسی، سـرخک و مالاریـا در مناطق آندمیک . سایر بیماری های واگیر که ممکن است در چنین شرا یطی مردم را به شدت درگیر سازند شامل : مننژیت، سل، تب راجعه و تیفوس می باشند . دو علت مهم دیگر بی ماری و مرگ، سوء تغذیه و جراحات هستند . مقامات بهداشتی غالب اً تحـت فشارً نسبتا زیاد عمومی و سیاسی جهت آغاز اجرای برنامه های واکسیناسیون برعلیه حصبه وبا و کزاز می باشند ، این فـشارها ممکن است با اعلام گزارش های مبالغه آمیز در مورد خطر انتشار بیماری ها در نشریات محلـی و بـین المللـی افـزایش یابـد . بـه دلایل متعددی دلیل اقدام فوری در رابطه با انجام واکسیناسیون عمومی بر علیه تیفوئید و وبا باید جلوگیری گردد . واکسن های اصلی که در شرا یط اورژانس استفاده مـی شـوند، عبارتنـد از : سـرخک، مننژیـت مننگوکـوکی و تـب زرد اگـر سـطح پوشـش واکسیناسیون سرخک در جمعیت آسیب دیده کمتر از %80 باشد، اولویت اول با واکسن سـرخک خواهـد بـود . هـدف عمـده از برنامه واکسیناسیون سرخک جلوگیری از طغیان بیماری است، واکسیناسیون سرخک یکی از هزینـه - اثـربخش تـرین اقـدامات بهداشت عمومی در شرایط اورژانس خواهد بود . نتیجه گیری : برنامه ریزی برای انجام بسیج ایمن سازی در شرایط اورژانسی باید با توجه وضعیت شیوع بیماریها و کارشناسـان موضوع باشد و نه فشارهای سیاسی و اجتماعی . سازمان دهی یک بسیج واکسیناسیون نیاز به قدرت خـوب مـدیریتی و دانـش فنی دارد . باید مسئولیت های مربوط به هر بخش از برنامه را دقیقاً تعیین و به افراد یا موسسات خاصـی واگـذار نمـود و دسـتور العمل های کشوری برای ایمن سازی در شرائط اورژانس را نیز در اولین فرصت تهیه نمود .