سید وحید موسوی فرد - مدرس و وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار
محمد رضا نیکنام - مدرس و وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار

دیوان بین المللی دادگستری در اکثر اوقات در چهارچوب پوزیتیویستی پیش رفته اما گاهی وارد حوزه حقوق طبیعی شده و خودش را به مثابه قانون گذار بین المللی معرفی کرده است.بررسی آرای صادره از سوی دیوان گویای آن است که قضات در برخی از پرونده ها، استدلال های خود را بر حقوق طبیعی یا ملاحظات اولیه انسانی مبتنی ساخته اند. برخی از آرای دیوان دربردارنده حقوق طبیعی همچون حق حیات، حق برابری، حق تعیین سرنوشت، حق مالکیت و حق کار بوده اند. با گسترش و توجه روز افزون حقوق بشر، دیوان به سمت حقوق طبیعی می رود و در برخی آرای خود مثل قضیه بارسلونا ترکشن 1970 و کانال کورفو ۱۹۴۹ به عام الشمول بودن قواعد حقوق بشری اشاره می کند که حتی بدون ابراز رضایت برای همه دولتها الزام آورند. دیوان هر چند در آرای متعددی تمایل خود را به سمت حقوق طبیعی ابراز داشته اما در عمل آنچه را که مورد توافق کشورها قرار گرفته مبنای ارزیابی تعهدات کشورها قرار می دهد

دیوان بین المللی دادگستری، قواعد حقوق بشری، حقوق طبیعی، مکتب پوزیتیویستی و رضایت کشورها