علیرضا طاهری - دانشیار دانشکده هنر و معماری ، دانشگاه سیستان و بلوچستان
ملیحه کشتگر - کارشناسی ارشد پژوهش هنر ، دانشکده هنر و معماری ، دانشگاه سیستان و بلوچستان

نفوذ اسلام در بسیاری از سرزمینها باعث گسترش هنر اسلامی گردید. گاهی در این هنر، سنتهای گذشته به همان شکل به کار گرفتهشد و گاهی بعضی از این سنتها نیز دستخوش تغییراتی چه در شکل ظاهری و چه در معنای آن شد. از جملهنقوشی که از ابتدا همواره مورد علاقه و توجه قرار گرفت و در دوران اسلامی نیز بهکار بردهشد، نقوش موجودات ترکیبی هستند که یکی از فراوانترین آنها در دوران اسلامی مربوط به نقش انسان – شیر ) اسفنکس ( میباشد. اسفنکسها موجوداتیبهشمار آورد. » انسان – حیوان « ترکیبی از سر انسان با بدن شیر میباشند، بنابراین میتوان آنها را جزء گروه ترکیباتپیشرفتهایی که در دورهی اسلامی در زمینهی نجوم شکل گرفت، باعث شد تا گاه این نقش، معنا و مفهومی را که در دوران باستان داشته است، از دست بدهد و در قالب بیان مفاهیم جدید مطابق با زمانه خود به کار برده شوند و به حیات خود در ایندوره ادامه دهند. در این مقاله سعی بر آن است که مفاهیم مرتبط با تصویر اسفنکس در زمینه نجوم بر روی ظروف سفالی در هنر دورهی اسلامی ایران ) قرون پنجم تا هشتم هجری قمری ( مورد بررسی قرار گیرد. چگونه میتوان اسفنکس را با تصاویر نجومی مرتبط دانست؟ دلیل استفاده از آن بر روی ظروف در این قرون ) پنجم - هشتم ه.ق. ( بر چه اساسی است؟ تا کنونبهطور تخصصی پژوهشی که در آن به مفاهیم مرتبط با تصویر اسفنکس در زمینه نجوم پرداخته باشد انجام نگرفته است. این تحقیق از نوع نظری میباشد و از روش تحلیلی - توصیفی و تجزیه و تحلیل دادهها و تصاویر استفاده گردیده است. گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و کتابخانهای صورت گرفته است.

نجوم ، اسفنکس ، انسان- حیوان، هنر اسلامی ، ظروف سفال