ترانه شارمد - سازمان زمین شناسی و اکت
عبدالرضا کرباسی - دانشگاه تهران - دانشکده محیط زیست، تهران، ایران

در تحقیق حاضر جهت بررسی ژئوشیمی زیست محیطی آب در منطقه بهشهر،جنوب شرقی دریای خزر ،از 33 ایستگاه ، در اعماق سطح ،یک متری ، 5 متری و نزدیک بستر برداشت شد.نمونه ها طبق روشهای استاندارد آماده سازی شدند و بوسیله دستگاه مولتی پارامتر ،پارامترهای دما،شوری ،pH ،اکسیژن محلول،هدایت الکتریکی و TDS آنها در محل اندازه گیری شد سپس نمونه ها جهت آنالیز عناصر سنگین توسط دستگاه ICP و آنیونها و کاتیونها توسط دستگاه IC به تهران منتقل شده اند. نتایج آنالیز آب نشان میدهد که میزان تغییر فاکتورpH بین 49/8 -24/8 ، میزان تغییر هدایت الکتریکی بین ms/cm5/28-0/24ومیزان تغییر کل مواد جامد حل شده بین gr/l 84 /16- 30/ 14می باشد.در مورد فاکتور شوری مشاهده می شود که تغییر شوری بین ‰ 5/17-8/14 است و تغییر اکسیژن محلول بین % 7/99-1/18 است .دمابین C°1 /29- 3/26 متغییراست. آنالیز آنیونها و کاتیونها نشان می دهد که غلظت کلر در آب منطقه بهشهر بین ppm 7850- 4964 و غلظت یون سولفات بین ppm 4130 - 3007 متغییر است که حداکثر هر دوی آنها در عمق 5 متری دیده می شود. غلظت یون کلسیم در آب منطقه بهشهر بین ppm 551-352 متغییر است. همچنین غلظت یون منیزیم بین ppm 1191-701 و غلظت یون سدیم بین ppm4136-2100 متغییر است و هر سه آنها با اختلاف بسیار جزئی در بستر بیشتر می باشند. غلظت یون پتاسیم در آب این منطقه بین ppm110-50 متغییر است که در همه اعماق آب تقریبا" یکسان است. در مورد عناصر سنگین مشاهده می شود که غلظت آرسنیک در آب منطقه بهشهر بینppb 620-270 ، غلظت کادمیم بینppb 100-10،غلظت کبالت بینppb 140-24 ،غلظت کروم بینppb 160-24، غلظت مس بین ppb 80-60 است. درمورد آهن مشاهده میشودغلظت آن عنصر بینppb 2870-1000 متغییر است.در مورد عنصر منگنزهمسانی جالبی در غلظتهای سطوح مختلف آب دیده میشود.غلظت نیکل در آب این منطقه بینppb220-50 ،غلظت سرب بینppb620-380 ،غلظت وانادیم بینppb 120-34 و غلظت روی در آب منطقه بهشهر بینppb 40-10 متغییر می باشد.میانگین این غلظتها تفاوت بسیار کمی را در سطوح مختلف آب نشان می دهند. همانطور که مشاهده می شود یکنواختی تمامی فاکتورها اعم از فاکتورهای فیزیکی ،غلظت آنیونها و کاتیونها و عناصر سنگین نشاندهنده اختلاط کامل آب بین لایه های سطح،یک متری ، 5 متری و نزدیک بستر میباشد. بنابر این در این منطقه جریانهای دریای خزر به نحوی است که باعث مخلوط شدن لایه های مختلف آب می شود. از GIS برای تهیه نقشه های پراکندگی عناصر سنگین استفاده شده است. در مورد تمامی عناصر سنگین مشاهده میشود که مقدار آنها در شرق منطقه بیشتر میباشد این مساله ناشی از تاثیر گرگان رود است که از شرق منطقه به دریای خزر می ریزد. از طرفی بررسی آماری که برروی کل فاکتورهای فوق انجام شده نشاندهنده سه شاخه اصلی است که امکان اینکه که بخشی از منگنز در محیط رسوبی بصورت سولفات منگنز وجود داشته باشد را نشان می دهد. از آنجائیکه سه عنصر نیکل،روی و سرب تحت ضریب تشابه معنی دار به TDS و ECمی پیوندند میتوان نتیجه گیری کرد که TDS و EC در کنترل غلظت این عناصر نیز نقش مهمی ایفا می نمایندغلظت وانادیوم تحت تاثیر pH می باشد و کادمیم شدیدا" تحت کنترل شوری است و در کل وانادیم و کادمیوم هم از شوری و هم از pH تاثیر پذیری زیادی دارند.گرچه کروم توسط اکسیژن محلول تحت کنترل می باشدلیکن تاحد کمتری از شوری نیز تاثیر می پذیرد. ارتباط ضعیف کبالت و مس با اکسیژن ،شوری و pH حاکی از آن است که رفتار این دو عنصر توسط پارامترهای دیگری تحت کنترل می باشند.

ژئوشیمی زیست محیطی ،بهشهر،عناصر سنگین،ضریب همبستگی،اختلاط آب ،GIS