سوسن باستانی - دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا
آسیه رضایی - کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه الزهرا

هدف پژوهش حاضر مطالعه فعالان و اطلاعات منتشر شدهی جنبش های اجتماعی خاورمیانه و شمال آفریقا در شبکه اجتماعیفیسبوک است. پس از بررسی اطلاعات موجود در شبکه اجتماعی فیسبوک، از بین کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه کهجنبش اجتماعی در آنها رخ داده بود، کشورهای مصر و تونس برای مطالعه انتخاب شدند. این پژوهش با استفاده از دو روشقوم نگاری مجازی و تحلیل شبکه های اجتماعی انجام شده است. از بین 26 گروه فعال در دسترس که در زمینه جنبش هایاجتماعی مصر و تونس فعال بودند، گروه الاتحاد بین مصر و تونس جهت مطالعه موردی انتخاب شد. این گروه 247 نفر عضو داردو شبکه روابط اعضا گروه حدود 20306 رابطه را در برمی گیرد. با توجه به تاریخ وقایع، گروه در فاصله زمانی فوریه تا دسامبرسال 2011 (آذر 1390) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج قوم نگاری مجازی نشان داد که جوانان شهرنشین و عمدتا تحصیل کرده ازشبکه اجتماعی فیسبوک جهت تبادل اطلاعات جنبش استفاده کرده اند. بر اساس مشاهدات، در بحث های گروه بیشترین محتوابه تبادل اطلاعات، در مورد تحولات و وقایع دو کشور اختصاص یافته است. روابط آفلاین در شکل گیری روابط آنلاین موثر بودهاست، به عبارتی اعضای گروه با کسانی روابط آنلاین و تبادل اطلاعات داشتند که از قبل در دنیای واقعی می شناخته اند. بر اساسنتایج به دست آمده از تحلیل شبکه گروه، پیوندهای ضعیف توانسته اند در برقراری ارتباط بین اعضای مصری و تونسی و تبادلاطلاعات بین آنها موثر باشند.

جنبش های اجتماعی مصر و تونس، فیسبوک، قوم نگاری مجازی، تحلیل شبکه های اجتماعی