محمد محمدی فتیده - دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

در این پژوهش با استفاده از روش های متداول امکانات منابع آب بویژه منابع آ بهای زیر زمینی مناطق مختلف شرق گیلان مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهای عملی برای تأمین کمبود آب مورد نیاز در بخش های مختلف مصرف بویژه در بخش کشاورزی ارائه شده است . بدین منظور نخست داده های کلی یعنی کلیماتولوژی و زمین شناختی مورد بررسی قرار گرفت . در بررسی کلیماتولوژی داده های خام طولانی مدت ایستگاه های آستانه اشرفیه، دراز لات و رامسر به داده های ترکیبی و قابل استفاده از نظر مطالعات منابع آب تبدیل و تجزیه و تحلی لهای لازم به عمل آمد. در مطالعات زمین شناختی ساختمان لایه های ، زیرین و نحوه تغذیه آکیفرهای منطقه مشخص شده است . سپس پارامترهای مؤثر بر بیلان آب به روش های تورنث وایت تورک و کوتاین مورد ارزیابی قرار گرفت . در بررسی های هیدروژئولوژیک نخست نقشه فهرست منابع آب تهیه و با استفاده از آن و تعیین ارتفاع سطوح هم فشار از سطح دریا در چاه های منطقه، نقشه های پیزومتریک و نقشه هم عمق برخورد به سطح آب زیر زمینی ترسیم و نوسانات سالیانه آبخوان ها محاسبه شد . سپس نتایج پمپاژ تعدادی از چاه های عمیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و پارامترهای هیدرودینامیکی آبخوان ها به رو شهای تیس ٤ و جاکوب٥ تعیین گردید. همچنین عمق مرز بین آب های شور و شیرین (انترفاس ٦) مورد بررسی قرار گرفته و برای تعدادی از چشمه های پرآب منطقه ضرایب منحنی فروکش و گنجایش (W) آن ها محاسبه شد. در مطالعات هیدروشیمی، ترکیب شیمیایی آب های زیر زمینی شامل یون های سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، کلر ، کربنات، بی کربنات، سولفات فسفر، ازت نیتریت، ازت نیترات، آهن و قابلیت هدایت الکتریکی آب ها (EC) در کل گستره مورد بررسی تعیین و تجزیه و تحلیل های لازم انجام گرفته است. بررسی های به عمل آمده و ارز یابی پارامترهای هیدرولیکی آبخوان ها نشان میدهد که در این دشت آبرفتی دو منطقه متمایز از نظر آب های زیرزمینی وجود دارد که دارای آبخوان هایی با قابلیت استحصال بالا می باشد: منطقه اول در جنوب و جنوب غربی رودسر ومنطقه دوم در جنوب و جنوب غربی کلاچای واقع شده ا ست. این دو منطقه در نقشه هم ضریب قابلیت انتقال آب، منحنی های بیشتر از ۳۰۰ متر مربع در روز را شامل م یگردد. در خصوص مرز بین آ بهای شور و شیرین برای منطقه مورد مطالعه تا کنون هیچ گزارشی منتشر نشده است . این بررسی نشان می دهد که وجود آب های شور در اعماق کم مر بوط به دخول آ بهای نیمه شور دریا ی خزر نبوده و مربوط به آب های شور فسیلی است. به همین دلیل گاهی در چا ههای حفر شده با عمق کم نیز با آب های شور مواجه می شویم که در مواردی به صورت آرتزین م یباشد. پس از ترسیم منحنی های فروکش چشمه های پر آب سفیدآب، لاتک و لیلا کوه ضرایب منحنی فروکش ،گنجایش ذخیره و فرمول های تخلیه این چشمه ها به صورت زیر به دست آمد: برای چشمه سفید آب (1378(: Qt= 1.3e-0.0000003t , W= 4333333m3 , = 0.0000003 برای چشمه های لاتک (1379) و لیلا کوه (1381): Qt=0.23e-0.0000001t , W=230000m3 , =0.0000001 آبخوان های منطقه شامل یک آبخوان فراتیک و آبخوان های تحت فشار معمولی و تحت فشار جهنده (آرتزین) می باشد. هم چنین نتایج تجربی شیمیایی، مقادیر EC و SAR نشان می دهد که آب های زیر زمینی منطقه مورد بررسی در اغلب موارد از کیفیت خوبی برای مصارف شرب و کشاورزی برخوردار است.

دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت