سینا بشارت - عضو هیات علمی گروه آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه
کامران زینال زاده - عضو هیات علمی گروه آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

اکثر شبکه های آبیاری در کشور به صورت سنتی بود و نباید در صدد تخریب و جایگزینی آنها بر آمد. این شبکه ها اگر به صورت بهینه برنامهریزی شوند میتوانند کارایی بالایی داشته باشند. بر اثر برآوردهای اخیر در بعضی از کشورها بخصوص آسیا، اقتصادیترین روش در زمینه آبیاری، بهبود عملکرد سیستمهای موجود بجای احداث سیستمهای جدید میباشد. مهمترین عامل در بالا رفتن راندمان در شبکه، مدیریت مزارع میباشد. بخاطر بهبود عملکرد آبیاری در تعدادی ازکشورها برنامه هایی آغاز شده است تا مدیریت کل سیستم به آبیاران منتقل شده و مسئولیت بهره برداری و نگهداری را عهدهدار گردند. هدف از این مقاله بهینه سازی مصرف آب در شبکه های آبیاری و زهکشی با استفاده از تخصیص آب در مزارع به صورت برنامه ریزی قبلی میباشد. تخصیص آب برای آبیاری عبارت است از برنامه از پیش تعیین شده با در نظر گرفتن ضوابط، شرایط و قوانینی که بر اساس آنها نحوه تقسیم آب در سیستم در زمان و مکان معین را مشخص میکند. زمانبندی آبیاری واژه ایست در مورد تعیین زمان و مقدار آبی که باید با توجه شروع و خاتمه به کار برده میشود در سیستم آبیاری با داشتن کنترل کافی و قابلیت انعطاف در سیستم انتقال، زمانبندی آبیاری میتواند پایه و اساس برای تخصیص آب باشد. برای مدیریت و بهینهسازی مصرف آب در شبکه باید زمان و مقدار آب مورد نیاز هر مزرعه مشخص شود. اگر بتوان در شبکهای مقدار آب مصرفی هر مزرعه را اعلام نمود، زارعین در مصرف و توزیع آب در مزرعه دقت بیشتری نموده و از تلفات آب به مقدار قابل توجهی کاسته خواهد شد. در این روش قبل از فصل آبیاری منطقه بر اساس شیب، بافت خاک و دبی کانالها به چند قسمت اصلی تقسیم شده و بر اساس روابط ارائه شده میزان آب مصرفی هر مزرعه بر اساس رطوبت اولیه خاک و مساحت مزرعه بدست میآید. در این روش کارایی مصرف آب بالا رفته و از رواناب انتهایی مزرعه به مقدار قابل ملاحظه کاسته میشود.

شبکه آبیاری ، تخصیص آب، بهینه سازی مصرف آب، کارایی مصرف آب، مدیریت مزرعه