علیرضا مامن پوش
فرهاد موسوی

کشاورزی نقش حیاتی در اقتصاد ملی ایران دارد. به طوری که حدود ١٨ % تولید ناخالص ملی، ٢٥ % اشتغال، تأمین بیش از ٨٥ % غذای جامعه، ٢٥ % صادرات غیر نفتی و ٩% مواد اولیه مورد مصرف در صنعت را فراهم م یکند. شرایط خاص اقلیمی کشور که خشکی و پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی از ویژگی های آن است، هرگونه تولید مواد غذایی و کشاورز ی پایدار را منوط به استفاده منطقی و صحیح از منابع آب کرده است . بیشک میتوان گفت که آب مهمترین نهاده کشاورزی است. استان صفهان با وسعتی بالغ بر 10/6 میلیون هکتار و میانگین بارش حدود ١٧٠ میل یمتر در سال یکی از استا نهای خشک و نیمه خشک کشور به حساب می آید. در سال های عادی، حدود ٥% اراضی استان به کشت و تولید محصولات زراعی و باغی اختصاص می یابد و آب مهمترین عامل محدود کننده سطح زیر کشت است . زایند هرود مهمترین منبع آب سطحی و تأمین کننده آب استان است . آب این رودخانه عمدتا " توسط بندهای انحرافی و شبکه های آبیاری مدرن مانند شبکه نکوآباد، آبشار، مهیار ورودشت منتقل شده و توزیع می گردد. در اراضی زیر کشت این شبک هها در تابستان گیاهانی از قبیل سی بزمینی، برنج، ذرت و سبزیجات و در پاییز گندم و جو به عمل می آید. گیاهان چند ساله و درختان میوه نیز در بسیاری از این زمینها کشت میشود. رشد روزافزون جمعیت و رقابت آب شهری و نیاز صنعت باعث شده تا آب تخصیصی به کشاورزی در حال کاهش باشد. بنابراین صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی، تغییر در الگوی کشت، جایگزین کردن کشت هایی که آب زیاد نیاز دارند با گیاهانی که کم مصرف ترند و اختصاص آب به گیاهانی که درآمد بیشتری به ازای یک واحد آب مصرفی به دست می آورند اهمیت دارد. در این تحقیق، میزان توزیع آب به شبکه های عمده آبیاری، الگو و تراکم کشت، درآمد و هزینه های کشت و درآمد خالص به ازای واحد حجم آب برای گیاهان مختلف ارائه شده است . بر اساس نتایج مطالعه، بیشترین حجم آب تحویلی به شبکه ها در سال زراعی 1372-73 به میزان 1280 میلیون مترمکعب و کمترین آن در سال زراعی 1378-79 به میزان 386 میلیون متر مکعب میباشد. سطح زیر کشت در سال 72-1371 حدود 100000 هکتار و در سال 79-1378 حدود 7000 هکتار بود. شاخص بهره وری آب در کل شبکه ها حدود 1/4 کیلوگرم به ازای یک مترمکعب آب بدست آمد. میزان متوسط سود خالص به ازای مصرف یک مترمکعب آب در شبکه های مذکور 981 ریال طی این سالها بوده است. متوسط نسبت سود به هزینه در شبکه آبیاری نکوآباد 4 و در شبکه آبشار 1/6 حاصل شد.

توزیع آب، شبکه نکوآباد، شبکه آبشار، اصفهان