محمدباقر رهنما - استادیار بخش آبیاری دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان
فراهم کاظمی آذر - دانشجوی کارشناسی ارشد سازه های آبی دانشگاه شهید باهنر کرمان

فرونشست زمین پایین رفتن تدریجی یا ناگهانی سطح زمین در اثر تغییر شکل و جابجایی ذرات خاک است. این پدیده در اثر عوامل مختلفی از قبیل فعالیتهای معدنی، استخراج نفت و گاز و پمپاژ آب زیرزمینی بوقوع می پیوندد. فرونشست زمین در دشت رفسنجان باعث ایجاد ترک در ساختمانها، شکاف در زمینهای کشاورزی و شکسته شدن لوله جدار چاه ها شده است . با حفر ۱۳۵۹ حلقه چاه از سال ۱۳۳۲ ، بیش از ۷۶۰ میلیون متر مکعب آب از ذخائر آب زیرزمینی دشت برای مصارف آبیاری استخراج می شود . برداشت بی رویه آب، افزایش ۵ برابری میزان مصرف آب از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۷۶ ، باعث افت سطح آب به اندازه ۱۷ متر شده است. افت سطح آب زیرزمینی یکی از مهم ترین دلائل فرونشست زمین در دشت رفسنجان می باشد . در این مقاله برای شبیه سازی هیدرولیک جریان آب زیرزمینی و نشست زمین در دشت رفسنجان از مدل سه بعدی تفاضل محدود مادفلو (Modflow) استفاده شده است. با استفاده از مدل ساخته شده و اطلاعات موجود، نوسانات سطح آب و میزان نشست زمین محاسبه شده است . نتایج محاسبات فرونشست نشان داد که سطح زمین در چاههای مشاهداتی ۱۲ و ۲۱ از سال 1370 تل سال 1383 به ترتیب 0/37 و 0/51 متر نشست کرده است.

دشت رفسنجان، آب زیرزمینی، فرونشست زمین، مادفلو