پروانه تیشه زن
فرهاد موسوی

ایران کشوری خشک و نیمه خشک با پراکندگی زمانی و مکانی ن امطلوب بارش میباشد. چنین شرایطی ضرورت انکارناپذیر استفاده بهینه از منابع آب و خاک را سبب گشته است. یکی از را ههای بهبود عملکرد سیست مهای آبیاری، اصلاح پارامترهای مؤثر بر طراحی و عملکرد سیست مها می باشد که از مهمترین آنها نفوذ آب در خاک و نحوه پیشروی جبهه رطوبتی است. شکل پیاز رطوبتی یا الگوی خیس شدن پروفیل خاک به عوامل مختلفی از قبیل بافت و لایه بندی خاک، شیب زمین و ... بستگی دارد. برای یافتن اثر شیب بر شکل پیاز رطوبتی در خا کهای مطبق آزمایشاتی بر روی خاک دو لایه در دانشگاه صنعتی اصفهان انجام پذیرفت. بدین منظور بک مدل آزمایشگاهی شامل جعب های شیش های به ابعاد 60 15135 سانتی متر با قابلیت تغییر شیب ساخته شد. برای ایجاد نمونه خاک مطبق از دو نوع بافت سبک و سنگین استفاده شد. قطر هچکان در فاصلة نزدیک سطح خاک (1/8 سانت یمتری از سطح خاک) قرار گرفت. برای کنترل فشار و دبی در طول آزمای شها از یک بطری ماریوت استفاده گردید. بررسی اثر شیب در دو حالت لای هبندی خاک(لایة بالا نرم و لایة زیرین درشت و حالت عکس) انجام شد و پس از انجام هر آزمایش پیاز رطوبتی مربوط به آن رسم گردید. پروفی لهای رسم شده نشان داد که شیب در خاک دو لایه نیز همانند خاک همگن الگوی خی سشدگی را تحت تأثیر قرار م یدهد. به طوریکه این تأثیر در شیب 8/8 حداکثر است. در حاا تهای شیبدار پیشروی جبهة رطوبتی در پایین دست قطر هچکان بیشتر از بالادست آن م یباشد. در بافت رسی اثر شیب نمایا نتر از بافت سبک است و به همین دلیل در خاک مطبق با لایة سنگین رویین، افزایش شیب تأثیر واضحتری در کشیدگی پیاز رطوبتی نسبت به حالت دیگر داراست. از عوامل کشیده شدن الگوی خیس شده به سمت شیب، جمع شدن نیروی ثقل و مؤیینه در پایین دست قطر هچکان و بازدارنده بودن نیروی ثقل در بالادست آن میباشد. در خا کهای رسی پیشروی جبهة رطوبتی کندتر از خاک شنی است.

جبهه رطوبتی، خاک مطبق، پیاز رطوبتی