علی باروتکوب
نعمت اله جعفرزاده حقیقی

رودخانه دز یکی از شریانهای مهم سیستم رودخانه کارون بزرگ در استان خوزستان است که علاوه بر ایفای نقش مهم در وضعیت کیفی و هیدرولیکی این سیستم، منبع تأمین آب بسیاری از کارخانجات صنعتی و طرحهای بزرگ کشاورزی منطقه است. در طرح ساماندهی آبراهه کارون این رودخانه یکی از بازه های چهارگانه طرح بوده است. کاهش آبدهی رودخانه بر اثر برداشتهای روزافزون آب از یک سو و تخلیه پسا بهای شهری، صنعتی و بخصوص کشاورزی به رودخانه از سوی دیگر، وضعیت کیفی آب رودخانه را تهدید میکند. این مطالعات با هدف بررسی تأثیر ورود فاضلابهای مختلف (با تأکید بر پسابهای کشاورزی) به رودخانه دز به منظور ایجاد یک دیدگاه مناسب برای ارائه راهکارهای فنی و مدیریتی صورت گرفته است. در این مطالعه پس از شناسایی کلیه منابع آلاینده اصلی، اطلاعات کمی و کیفی موجود آنها از مطالعات قبلی و آزمایشات یکساله طرح ساماندهی آبراهه کارون استخراج و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. محاسبه بار آلودگی و مقایسه پارامترهای کیفی پسابهای ورودی با استانداردهای معتبر ملی جزو این بررس یها است که در نهایت ضمن شناسایی منابع آلاینده اصلی و مؤثرتر، باز ههای بار آلودگی بیشتر نیز مشخص میشوند. بازه مورد مطالعه این رودخانه از سد دز تا محل تلاقی با رودخانه کارون در محل روستای بندقیر م یباشد. در این بازه پساب طرحهای کشاورزی با 70 درصد، بیشترین میزان بار آلودگی ورودی به رودخانه را نسبت به دیگر منابع آلاینده دارند. آلایند ههای صنعتی و شهری به ترتیب ۲۵ و ۵ درصد در رده های بعدی قرار میگیرند لذا میتوان گفت که عمده آلودگی این رودخانه ناشی از ورود پسابهای طرحهای کشاورزی موجود در منطقه است که شامل ۵ زهکش عمده کشت و صنعت کارون، هفت تپه، سلیمه، عجیروب و ساغری م یباشند. زهکشهای نامبرده روزانه حدود 2/34 میلیون مترمکعب پساب را با بار آلودگی 210 تن TSS و 14 تن BOD به رودخانه دز تخلیه می کنند.

رودخانه دز ، پساب ، کشاورزی ، کیفیت آب ، آبیاری و زهکشی