علیرضا غفوری راینی - کارشناس ارشد مدیریت صنعتی، مجتمع مس سرچشمه، کارخانه تغلیظ، واحد برنا
صمد بنیسی - دانشیار گروه مهندسی معدن، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده فنی، بخ
علی ملاحسینی - استادیار گروه مهندسی صنایع، دانشگاه شهید باهنر کرمان، بخش صنایع

امروزه مدیریت مواد زائد یکی از شاخه های اصلی مدیریت در سازمان های مطرح بشمار م یرود. در این تحقیق مواد زائد صنعتی کارخانجات تغلیظ مجتمع مس سرچشمه از لحاظ نوع، مقدار، چگونگی انباشت و نحوه دفع، شناسایی شد و اثرات کلی ناشی از رها شدن ضایعات در محیط مورد بررسی قرار گرفت. این مواد بسته به نحوه تولید به سه دسته اصلیِ ضایعات عملیات فرآوری، تعمیراتی و انسانی تقسیم شدند. وزن مواد گروه اول 21/39 میلیارد تن در سال برآورد گردید که شامل 13/5 میلیون تن باطله، ٢٠٥ هزارتن دورریز، ١٢٦٠ کیلوگرم مواد شیمیایی باقیمانده در ظروف، ٤٣٠ هزار تن بخارات آب و گاز دی اکسیدکربن و 7/2 میلیون مترمکعب پساب و بقیه شامل ذرات گردوغبار و اصوات بود. وزن مواد گروه دوم حدود 1/77 میلیون تن تخمین زده شد که 88/5% آن را ضایعات آهنی، 10/8% را لاستیک و مابقی را مواد دورریزی چون فلزات غیرآهنی، آزبست، منسوجات و روغن تشکیل می دهد. گروه سوم نسبت به دو گروه دیگر از نظر مقدار ناچیز است. راهکارهای اصلی مدیریت مواد زائد شامل "پیشگیری" یا "اجتناب"، "بازیافت" و "دفع" و در بعضی موارد گزینه های دیگری چون "مصرف مجدد" و "فروش ضایعات" مورد بررسی قرار گرفت و سوددهی مجتمع در قبال اتخاذ هر یک از این استراتژ یها تعیین شد. این بررسی نشان داد که اتخاذ راهکارهای مناسب برای مواد زائد تولیدی در کارخانه های تغلیظ رقمی معادل 50/54میلیارد ریال سودآوری برای مجتمع مس سرچشمه به دنبال خواهد داشت. از سوی دیگر عدم توجه کافی به شیوه های صحیح دفع، علاوه بر خطرات زیست محیطی ممکن است زیانِ ناشی از پرداخت جریمه، برای مجموعه در برداشته باشد. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند مسئولین را در تصمیم گیری مناسب جهت بهسازی محیط، جلوگیری از ایجاد مناظر زشت و آلوده و استفاده مجدد یا فروش ضایعات جهت بازیافت در صنایع دیگر یاری نماید.

محیط زیست، مواد زائد، مدیریت، کارخانجات فرآوری، اثرات زیا نبار، مس، سوددهی