علی مرادحسن لی - استاد گروه آبیاری دانشگاه شیراز

گر چه آبیاری قطره ای یکی از شیو ه های نوین آبیاری است که م ی توان با توجه به قابلیت های ذاتی آن از یک سو بیشترین کنترل را اعمال نمود و از سوی دیگر با مدیریت آگاهانه بازده آبیاری را در حد بالایی حفظ کرد ولی چنانچه در طر احی، اجرا، بهر ه برداری و حفظ و نگهداری سیستم دقت لازم مبذول نگردد گاهی ممکن است اشکالات حاصل از آن بسیار جدی باشد . برای بررسی این موضوع تعداد 7 باغ مرکبات با هدف ارزیابی سیست م های قطر ه ای و مقدار آب آبیاری، تعداد 53 باغ 1 تا 30 ساله و در هر باغ تعداد 20 تا 40 درخت (جمعا 1060 درخت ) با هدف یافتن رابطه بین سن و سطح سایه انداز، سن و نیاز آبی برای تعیین تعداد قطره چکان های لازم هر درخت و همچنین یک باغ با وضعییت بحرانی گرفتگی قطره چکان ها به هدف بررسی گرفتگی، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند . افزون برآن، با اس تفاده از سه شیوه آب مورد نیاز مرکبات(پرتقال) برآورد گردید . بر پایه نتایج حاصل از شیو ه هارگریوز - سامانی با میزان 1296 میلیمتر نیاز سالانه آبیاری (با فرض راندمان 90 %)، مقایس ه ای بین میزان آبیاری فعلی و آنچه که باید در شرایط مطلوب مصرف شود ب ه عمل آمد نت ایج انداز ه گیر یها نشان داد که دبی قطر ه چکا نها به میزان قابل ملاحظ ه ای کمتر از دبی اسمی آنهاست . باغداران با افزایش تعداد قطر ه چکا نها حتی تا 28 قطره چکان برای هر درخت (بالغ)، به ظاهر مشکل گرفتگی را جبران میکنند در حالیکه با این اضافه آبیاری تلفات چشمگیری را از طریق فرونشت عمقی و افزایش سطح خیس شدگی (تا 100 %) باعث می شوند. مجموعه بررس ی ها نشانگر آن است که باغداران از میزان آب واقعی مورد نیاز مرکبات اطلاعاتی نداشته، با غ هایی که سیستم صافی آنها نسبتا " خوب عمل م ی کند به دلیل بالا بودن تعداد قطر هچکا نها، بیش از نیاز آبیاری می شوند و باغ هایی که یا صافی ندارند و یا صاف ی های ناقص دارند و یا در آنها فشار کافی تأمین نشده، به مراتب کمتر از حد مورد نیاز آبیاری ، م یشوند. بعنوان مثال حجم آبیاری سالانه باغهای شماره 1 تا 7 مورد مطالعه به ترتیب 16802 ،11252 21097، 5648 ،498 ،14761 ،10552 متر مکعب در هکتار اندازه گیری شد . ضریب تغییرات کارخانه ای قطره چکا نها ، 0/22 و ضریب یکنواختی قطره چکا ن های نو 55 % بدست آمد اندازه گیری های گسترده نشان می دهد که درصد سطح سایه انداز برای درختان ی که به سن بلوغ کامل رسیده اند ممکن است از رقم اعلام شده برخی محققان که حداکثر 80 % اعلام نموده اند بیشر باشد در صد سطح انداز یرای سطوح 5× 5 متر مربع برای درختان 22 ساله تا 30 ساله از 90 % تا 134 % و برای سطح 5 × 6 متر مربع از 90 % تا 111 % اندازه گیری شد . این واقعییت نشان می دهد که فاصله درختان باید افزایش یابد زیرا این خود موجب افزایش میزان آب در هکتار می شود. نتایج بررسی ها نشانگر آن است که در طراحی، اجرا، نگهداری و بهره برداری سیستم های آبیاری قطره ای باید تجدید نظر جدی بعمل آید . تدوین استاندارد های طراحی و آموزش مجریان طرح ها و بهره برداران، ارزیابی سیستم ها و افزایش کیفیت لوازم تولیدی و مدیریت بهره برداری اینگونه سیستم ها از اولویت خاصی برخوردار است تا امکان افزایش راندمان معقول و بهره وری لازم در این شیوه آبیاری فراهم گردد.

آبیاری قطر های، آبیاری میکرو، ارزیابی، مدیریت آبیاری، آبیاری تحت فشار، بهره وری در آبیاری