رمضانعلی آزاده دل - دانشگاه صنعتی مالک اشتر
حامد نیک بین - دانشگاه صنعتی مالک اشتر
محمد عبداللهی - دانشگاه امام حسین(ع)

بحران، وضعیتی ناگهانی و غیرعادی است که در نتیجه بروز حوادث طبیعی و یا غیرطبیعی بوقوع می‌پیوندد. با توجه به احتمال زیاد وقوع حوادث مختلف در کشور ما، ضروریست مدیران و سازمان‌های متولی کنترل بحران، پیوسته آماده رویارویی با بحران‌ها بوده و تدابیر لازم را اتخاذ نمایند. بطور کلی مدیریت بحران، در محوهای: شناخت بحران و پیشگیری آن، مقابله با پیامدهای ناشی از بحران، کاهش سطح آسیب‌پذیری و بازسازی آسیب‌های ناشی از بحران تعریف شده است. با نگرش به تجربیات حاصله از سوانحی که در ایران و سایر کشورها رخ داده است، صاحب‌نظران به این نتیجه رسیده‌اند که اصلی‌ترین مشکل در حوزه مدیریت بحران، نبود هماهنگی و همکاری کارآ بین سازمان‌های دخیل در مدیریت بحران و عدم استفاده صحیح از امکانات موجود و در دسترس بوده است. بنابراین بهره‌گیری از ساز و کاری معمارانه در مدیریت بحران که پیش‌بینی‌های لازم جهت حل مسایل مطرح در حوزه مذکور را نموده باشد، از دغدغه‌های مدیریت کلان در کشور به شمار می‌آید. در این مقاله سامانه مدیریت بحرانی پیشنهاد می‌شود که طراحی آن مبتنی بر معماری سازمانی است. در این سامانه، از طریق یکپارچه‌سازی بخش‌های مختلف اطلاعاتی، ارتباطی و عملیاتی و برقراری تعامل‌پذیری بین آنها، زمینه را برای تصمیم‌گیری، کنترل، هدایت موثر و بهنگام از سوی فرمانده بحران و سایر عناصر دارای نقش در مدیریت بحران فراهم می‌آید. از نتایج اولیه چنین سامانه‌ای، شناسایی فضای عملیات، ماموریت‌ها و وظایف عناصر دارای نقش، فرایندهای سازمانی، سناریوهای مواجهه با بحران، نوع و نحوه اجرای نقش‌ها و ماموریت‌های واگذاری، ارتباطات بین عناصر یا گره‌های عملیاتی، اولویت‌‌بندی ماموریت‌ها، محتوای اطلاعاتی متبادل بین عناصر یاد شده، تعیین بخش‌های مختلف سیستم نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مورد نیاز، نمایش ارتباطات بین هر یک از زیرسیستم‌ها می‌‌باشد. افزایش سرعت و دقت فرایند تصمیم‌گیری فرماندهی از طریق ایجاد تصویر مشترک، تسهیل در به اشتراک‌گذاری اطلاعات، خدمات و توانمندی‌ها در طول عملیات مقابله سایر دستاوردهای سامانه فوق خواهد بود. در ادامه، به تشریح مراحل معماری، طراحی و پیاده‌سازی یک نمونه کوچک از سامانه مدیریت بحران اجرایی، با استفاده از چارچوب معماری سازمانی C4ISR و متدولوژی توسعه نرم‌افزار مبادرت می‌شود.

مدیریت بحران، معماری سازمانی، ستاد فرماندهی و کنترل بحران، چارچوب معماری سازمانی C4ISR