سیدعلی حسینی - استاد یار و عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور استان گیلان سیاهکل
شیوا دلبری - کارشناس برنامه ریزی اقتصادی، سازمان تامین اجتماعی استان گیلان

گسترش سکونتگاههای انسانی، رشد روز افزون جمعیت، رشد فقر و ساخت و سازهای غیر قانونی در حاشیه شهرها و آسیب پذیری جوامع روستایی و ضعف زیر ساخت های اولیه جهت مقابله با حوادث طبیعی، دولت ها را با چالش های جدی مواجه ساخته است. علاوه بر آن، سه مشکل اصلی در سطح محلی جهت مقابله با بحران وجود دارد: الف عدم وجود برنامه ریزی در سطح واحدهای محلی و نهادهای پشتیبان ارائه دهنده خدمات اضطراری، ب فقدان آموزش های پایه در میان مدیران بحران و واحدهای اجتماعی، ج ناباوری در بین کارکنان پشتیبان در برنامه ریزی بحران جهت توسعه آموزش های فراگیر.(مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، 1383، ص 237) در این زمینه نقش آموزش به عنوان یک اقدام اولیه و فرهنگی در برخورد با حوادث و آماده سازی جوامع حایز اهمیت است. در این راستا باید بسیاری از گروههای ذینفع را درگیر و منابع را بطور موثری بسمت تامین نیازهای اجتماعی سوق داد. بنابراین برنامه ریزی متمایل به هدف (Zopp) می تواند بسیار کارساز باشد. این نوع برنامه ریزی با هدف قراردادن گروههای در معرض خطر به افزایش کارآیی هزینه های اجتماعی، از طریق درگیر کردن اجتماعات محلی و اعضای دولت محلی در شناسایی مشکل و برنامه آموزشی کارآمد و ... بحران جهت آماده سازی جوامع محلی اقدام می کند(Inter American.W.B,2000:30 – 35). هدف این پژوهش بهره گیری از مزایای برنامه ریزی مشارکتی جهت آماده سازی مردم برای مقابله با حوادث طبیعی است، به نحوی که با ارائه آموزش های مورد نظر، توانایی جوامع محلی در مقابله با بحران افزایش یافته و علاوه بر آن امکان ایجاد هماهنگی های لازم و تداوم و اثربخشی آن نیز فراهم گردد. در این راستا، این پژوهش به سئوالاتی چون روش مناسب مقابله با حوادث غیرمترقبه، نقش سازمانهای پشتیبان در آماده سازی مردم، درس های روش مردم محور برنامه ریزی متمایل به هدف و چگونگی تدوین چارچوب یک برنامه عمل (در قالب روش فوق جهت مقابله با حوادث غیر مترقبه از طریق آمورش به مردم) پاسخ می دهد. روش انجام تحقیق توصیفی است. نتایج این پژوهش عدم کارآیی شیوه های مرسوم مقابله با حوادث غیر مترقبه است. برای تغییر این روش بهره گیری از روش های مردم محور امر الزامی است. برآیند این روش ها تبدیل خواسته جوامع محلی به هدف و هدف به عمل آماده سازی در مقابل حوادث طبیعی و اقدام پیشگیرانه موثر و کارآمددر مقابله با حادثه طبیعی است (The World bank, 1996; Inter American Development Bank, 2000 ).

مقابله با حوادث غیر مترقبه طبیعی، برنامه ریزی مشارکتی و حوادث غیرمترقبه طبیعی، کاهش مخاطرات طبیعی با رویکرد برنامه ریزی مردم محور