داود شاهرخیان - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب
جلال عظیمی آملی - دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال

شهر تهران، به رغم تاریخ جوان شهرنشینی اش، سوانح بسیاری مانند سیل و طوفان را از سرگذرانده است و به دلیل سوابق لرزه ای منطقه و وجود گسل های فعال، روزانه در تهدید وقوع زلزله می باشد. در چنین شرایطی، مدیریت بحرانی درنظر است که پاسخ گوی این وضعیت باشد، اما به دلیل پیچیدگی و ابعاد فضایی و چندوجهی موضوعات، نه تنها در ایران، بلکه در تمامی دنیا، راه حل قطعی و مشخصی برای مدیریت بحران، به دست نیامده و این دانش روزانه در حال تحول است. در این میان تاب آوری، از جدیدترین مباحث مربوط به این حوزه گرچه حائز است، اما مشاهده می شود که درک و چگونگی استفاده از آن در بحران بسیار متغییر و تا حدودی نامعلوم می باشد. در چنین شرایطی شناسایی ابعاد تاب آوری و چگونگی ارتباطشان با آمادگی در برابر بحران، موضوعی است بسیار کاربردی که به رغم اهمیتش، اکثراً به صورت مفاهیم کلی بیان شده است، در حالی که ضروریست به صورت موردی در محلات بررسی و سنجیده و در نهایت به کار گرفته شود تا بتواند در زندگی شهروندان مؤثر واقع گردد.پژوهش حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی است و در بخش هایی که نیاز به تحلیل داده های کمی بوده است از روش های آماری نیز استفاده شده است،به این ترتیب که با نرم افزار SPSS، ضمن بررسی و سنجش شاخص های تاب آوری در منطقه، ابتدا از طریقضریب همبستگی پیرسون، رابطه ی چهار بعد مختلف تاب آوری (کالبدی-محیطی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و نهادی) و آمادگی در برابر بحران (زلزله) سنجیده شده است و در نهایتتاثیر تاب آوری بر آمادگی در مقابله با بحران با استفاده از آزمون رگرسیون چند متغیری همزمان بررسی گردیده است. جامعه ی آماری این پژوهش ساکنین منطقه ی 2 تهران می باشند و انتخاب نمونه ها، براساس روش تصادفی طبقه ای و خوشه بندی در هر مرحله صورت گرفته است. همچنین برای گردآوری اطلاعات با روش پیمایشی از ابزار پرسشنامه و مصاحبه استفاده شده است.در نتایج پژوهش حاضر نشان داده می شودکه بین تاب آوریکالبدی-محیطی، تاب آوری اجتماعی- فرهنگی، تاب آوری اقتصادی و تاب آوری نهادی با آمادگی در برابر زلزله رابطه ی مستقیم و معناداری وجود دارد و داشتن آمادگی در برابر بحران زلزله در افزایش تاب آوری تاثیر دارد و به عبارت دیگر افزایش تاب آوری موجب افزایش آمادگی در برابر زلزله خواهد شد. یافته های این پژوهش در رابطه با سنجش این موارد در منطقه ی 2 شهر تهران بیانگر این مطلب است که در بین چهار بعد مختلف تاب آوری، بعد نهادی تاثیری بیشتر و بعد اقتصادی تأثیر کمتری نسبت به بقیه شاخص ها دارد. در چنین شرایطی ضمن توجه به افزایش تاب آوری منطقه به صورت کلی باید توجه داشت که امروزه در کشورهای پیشرفته بازسازی اقتصادی در اولویت مباحث مدیریت بحران قرار دارد، می بایست این مقوله به همراه زیرشاخص هایش ازجمله وضعیت مسکن، درآمد، زیرساخت های بیمه و بانکی و ...، مورد توجه قرارگیرد و همچنین تاب آوری مدیریتی و نهادی و تاب آوری اجتماعی- فرهنگی نیزکه منجر به تقویت تاب آوری اقتصادی هستند نیز باید در این راستا به کار گرفته شوند، بدیهی است برنامه ریزی و اجرای چنین واردی نیازمند مشارکت و همکاری ویژه ی تمامی بخش های دخیل در این امر از سطح دولتی تا خصوصی و نهایتاً اقشار مردم خواهد بود

مدیریت بحران، زلزله، آمادگی درمقابل زلزله، تاب آوری، منطفه ی 2 شهر تهران