فرهاد بنی زمان لاری - مدیر پروژه، شرکت مهندسین مشاور طرح نو اندیشان
مقصود پوریاری - عضوهیئت علمی، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی
سیدمهدی کلبادی - کارشناس سازه های هیدرولیکی، شرکت آب منطقهای استان گلستان

بررسی سوانح طبیعی گذشته در کشور نشان می دهد که هر بار سانحه ای رخ می دهد، هزینه های مالی و اقتصادی هنگفت تر از گذشته صرف بازسازی و باز آوری کلیه زیرساخت ها، شریان های حیاتی و به طور کلی جبران خسارت های به بار آمده می شود. وجود چنین نارسایی، بیشتر از اینکه ضعف عملیات مهندسی و مدیریتی را آشکار سازد، کمبود عنصر بهبودی پیوسته در سامانه مدیریت سانحه و بحران به دلیل نبودن یک نظام مستندسازی را نشانه می رود. عنصر موثری که جهت انجام بهبودی پیوسته سیستم مدیریتی مورد استفاده قرار می گیرد، مستندسازی مدیریت سانحه و بحران است. این عنصر به عنوان یکی از عناصر ضمنی چرخه مدیریت سانحه و بحران؛همهفعالیت ها و فرآیندهای مهندسی و مدیریتی مرتبط با مراحل مختلف مدیریت سانحه و بحران را در بر می گیرد. مستنداتی که به صورت حرفه ای و چارچوب گرا تهیه شده باشند، برای تحلیل عوامل تشدید سانحه تحت تاثیر نارسایی های مهندسی، مدیریتی، فردی و سیاستگذاری ها مورد استفاده قرار می گیرند. بنابراین، خروجی های یک مستندسازی مطلوب، ابزار مناسبی جهت انتقال آموزه های ناشی از تجربه های گذشته و به عوامل سازمانی دخیل در مدیریت سانحه به منظور پرهیز از بروز و تکرار نارسایی های گذشته نیز ارائه راهکارهای اصلاحی جهت اصلاح نمودن فرآیندهای مدیریتی محسوب می شود. تعبیر بیشتر مسئولین و کارکنان اجرایی از تهیه مستندات سانحه، بیشتر تهیه عکس و فیلم است. گرچه بخشی از مستندسازی به تهیه فیلم و عکس از مراحل اجرایی و عملیاتی اختصاص دارد ولی منظور از مستندسازی، فعالیتی است حرفه ای که از یک چارچوب و فرآیند اطلاعاتی برخوردار است به نحوی که با تحلیل محتوای مستندات گردآوری شده در طی فرآیند مستندسازی، می توان داده های فنی و مشاهداتی را به دانش و تجربه مورد نیاز مدیران تبدیل نمود به نحوی که بتوان از آنها جهت انجام اقدامات اصلاحی در سوانح و بحران هایآینده استفاده نمود. مقاله حاضر حاصل انجام دو پژوهش کاربردی در حوزه مستندسازی سوانح طبیعی است. در پژوهش های انجام شده معیارها و شاخص های مورد نیاز برای مستندسازی سوانح طبیعی بر اساس انجام مطالعات موردی و بررسی مدارک موجود از سوانح در سطحی با قابلیت انجام مستندسازی در بخش های مختلف اجرایی تعیین شدند و بر اساس آنها مستندسازی به طور نمونه انجام شدند. همچنین نرم افزاری جهت تسهیل در مستندسازی طراحی شده است که جزئیات آن در این مقاله مورد اشاره واقع می گردد.

مستندسازی سانحه، بهبودی پیوسته، راهکارهای اصلاحی و ممیزی