علیرضا نوروزی طلب - استادیار گروه مطالعات عالی هنر ، پردیس هنرهای زیبا ، دانشگاه تهران

برای واژه هرمنوتیک (Hermeneutics) در اثر کاربردهایی که پیدا کرد است. معانی متعددی وضع کرده اند. کاربران این واژه ، باید معنی و مقصود خویش را از واژه هرمنوتیک به طور دقیق و روشن ، بیان کنند. حوزه نقد و تفسیر آثار هنری بیشترین آسیب های نظری را به خاطر ابهام در استعمال واژه هرمنوتیک و معادل های آن همچون تفسیر ، تعبیر و تأویل ، دیده است . منتقدین و نظریه پردازان و متفکران ، همواره این اصل را در مکتوبات خویش رعایت می کنند که : اگر معنی واژه ها در کاربردهای خود و مقصود کاربران از واژه ها ، معلو نشود، واقعه فهم به طور صریح و روشن اتفاق نمی افتد و علاوه بر این ، مخاطبات مکتوبات ، دچار بدفهمی متن می شوند و تفسیرهایی مخالف مقصود نویسندگان از متن ، خواهند داشت. فهم و تفسیر پدیده ها از یکدیگر جدایی ناپذیرند. تا آنجا که بسیاری از متفکران برای فهم و تفسیر ، ماهیتی واحد قائل شده اند. قابلیت های ذهنی انسان به گونه ای است که قادر است ، برای هر پدیده ای ، معناسازی کند یا در پی کشف معنای پدیده ها باشد. چنین قابلیتی را قبالیت های تفسیری نام نهاده اند . متن ها در تفاسیر ، مفتوح می شوند. هدف تفسیر و فهم متن ، وصول به معنای آن است. معنا ، محصول فرایند فهم است. دازاین (Dasein) موجود مفسری است که دارای عالم است و ذاتا پدیده ها را تفسیر می کند. برای تفسیر متن ، داشتن روش ، الزامی است. متون ، مفسرین را در یافتن روش های تفسیری ، هدایت می کنند. و به عبارتی : متون ، هادی مفسراند برای تفسیر ! بررسی تعاریف هرمنوتیک و تحلیل ماهیت فرایند تفسیر برای هر پژوهشگری ، ضروری است . زیرا تفسیر با معرفت شناسی و هستی شناسی ربطی ذاتی دارد و علاوه بر این ، تفسیر در عالم هنر ، به صورت نقد هنری ظاهر می شود. پرسش از چیستی هرمنوتیک و بررسی کلیات مسائل مربوط به تفسیر ، درون مایه این مقاله است.

هرمنوتیک ، فهم ، دازاین ، متن ، زبان ، مؤلف ، مخاطب ، خواننده ، معنا ، تفسیر