محمدرضا پورجعفر - دانشیار ، دانشکده هنر و معماری ، دانشگاه تربیت مدرس
بهزاد وثیق - دانشجوی دکتری ، دانشکده هنر و معماری ، دانشگاه تربیت مدرس

در بینش اسلامی توجه به چگونگی جهان پسین در دامنه وسیعی از منابع ، از متون اولیه آن تا منابع عرفانی و احادیث و ادعیه توجه خاص دارد. یکی از موضوعات ، روایت معاد و بهشت است که در جایجای قرآن از آن نام برده شده است. سوره الرحمن در این بین ،به علت توصیفات بدیع از باغ ابدی بهشت ، جایگاه ویژه ای یافته است. در این مقاله ، ابتدا با مطالعه پیشینه عناصر اصلی باغ اسلامی مانند درخت ، آب و ... در تمدن های گذشته به اسطوره شناسی این عناصر به مثابه عناصری در ارتباط با امری قدسی ، پرداخته می شود. پس از آن با مطالعه برروی دیدگاه حکمت اسلامی در مورد عناصر مذکور در قرآن و نمونه های باغ اسلامی ، سعی شد تا به مفهوم حکمی بهشت نزدیک شده و سپس با جستجو در متن قرآن و توجه ویژه به سوره الرحمن ، تفاسیر مربوط به این سوره مورد مطالعه قرار گرفت. از کلیت مطالب می توان به این جمع بندی رسید که تصویر باغ در سوره الرحمن بر اصول و عناصر منظری خاص تکیه دارد. توصیفات قرآنی از این عناصر ، چگونگی ارتباط آن با هم و حکمتی که در لوای آن وجود دارد، شکل خاصی از باغ را ترسیم می کند که نمونه آن را می توان در باغات اسلامی تا به امروز دید.

سوره الرحمن ، باغ ، بهشت ، عناصر منظر