مصطفی عباس زادگان - دکتری شهرسازی، عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران.
راضیه رضازاده - دکتری شهرسازی، عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران
مریم محمدی - پژوهشگر دکتری شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران

الگوی توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی یکی از الگوهای توسعه شهری است که بر محوریت حمل و نقل عمومی استوار است. امروزه این رویکرد در بسیاری از شهرها، در سراسر جهان مورد استفاده قرار می گیرد. توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی با محوریت مترو نمونه ای مناسب از چنین توسعه ای است. با وجود پتانسیل های چنین توسعه ای و امکان بهره مندی از مزایای آن، شهر تهراننتوانسته است از مسیرهای حمل و نقل عمومی مانند مترو و حمل و نقل سریع اتوبوس در جهت نیل به چنین رویکردی در توسعه استفاده کند. بدین ترتیب وجود مترو در محلات شهری تهران نه تنها در ایجاد محلات جذاب، انسان محور و مبتنی بر رویکرد توسعه پایدار موثر نبوده، بلکه مشکلات ترافیکی و اجتماعی فراوانی را نیز بر محلات بلافصل آن تحمیل کرده است. هدف این مقاله بررسی مفهوم، ویژگی و مزایای توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی و در عین حال بررسی نمونه ای از شهرها و پروژه های انجام شده با چنین رویکردی است. در عین حال تأثیرات وجود ایستگاه های مترو تهران بر محلات از دیدگاه توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی نیز به وسیله پیمایش میدانی و تحلیل روابط همبستگی در دو نمونه ایستگاه مترو شریف و علم و صنعت ایران مورد توجه قرار می گیرد. نتیجه بررسی دو نمونه، حاکی از آن است که مسیرهای حمل و نقل عمومی در شهر تهران، ویژگی های توسعه بر پایه حمل و نقل عمومی را دارا نبوده و در عین حال بعضا در تضاد با مفهوم محله قرار دارد. به علاوه ویژگی های مجتمع های ایستگاهی را نداشته و قابلیت تبدیل شدن به یک مرکز فعال مدنی و اجتماعی را نیز ندارد؛ به صورتی که تعداد بسیاری از پرسش شوندگان اذعان دارند که محدوده ایستگاهی مناسبی، اطراف ایستگاه مترو وجود ندارد و در شرایط کنونی پتانسیل این فضاها برای ایجاد مرکز محله بسیار نامناسب ارزیابی می شود.

الگوی توسعه، توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی، حمل و نقل عمومی، مترو