محمد حسین قبادی - گروه زمین شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان
رامین کرمی - گروه زمین شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

در این پژوهش پدیده فرار آب از تکیه گاه چپ سد مارون بررسی شده است. سد مذکور که با ارتفاع 170 متر بر روی رودخانه مارون در شمال بهبهان احداث شده و با تنظیم آب رودخانه ضمن تولید برق و کنترل سیلاب، آب مورد نیاز کشاورزی را نیز تامین می کند. محل سد در کوه های زاگرس و در تنگ تکاب دارد. در این ناحیه سری پیوسته ای از سنگ آهک های کارستی، مارن، شیل و ژیپس به صورت چین خورده و گسل خورده از سن کرتاسه تا پلیئوسن موجودند. عمده حفاری های زیرزمینی از جمله تونل های انحراف 1 و 2 در تکیه گاه چپ سد صورت گرفته است. قبل از آب گیری دریاچه، پوشش بتنی در قسمت وسط تونل انحراف 2 ایجاد شد ولی بخش بالا دست تونل بدون پوشش باقی ماند. با آب گیری دریاچه سد، کانال های کارستی موجود در سازند آسماری در تکیه گاه چپ که تونل انحراف 2 را قطع می کنند فعال شده و فرار آب اتفاق افتاد. کل تراوش از تکیه گاه چپ شد به 10 متر مکعب در ثانیه رسید. بر اساس بررسی های زمین شناسی مهندسی تفصیلی اقدامات علاج بخش انجام و فرار آب کنترل شد. در این پژوهش به منظور ارزیابی وضعیت تراوش و شرایط کارستی شدن آزمایش های انحلال پذیری، XRD و XRF انجام شد. نتایج حاصله نشان می دهد که نقش هیدروژئولوژیکی درزه های اصلی عمود بر ساختمان زمین شناسی محل، نوع مواد پرکننده درزه ها و ترک های بین لایه ای در توسعه کارست و افزایش تراوش چشمگیر است. بناراین در مدت بهره برداری از سد به علت واگرایی مواد پرکننده درزه ها و گسترش دهانه ناپیوستگی ها افزایش میزان تراوش از تکیه گاه چپ محتمل است.

انحلال پذیری، کارست، فرار آب، سنگ آهک آسماری، درزه، دهانه درزه، تونل انحراف، مواد واگرا